چرا مهاجرت نسبت به گذشته افزایش یافته است؟

بیشترین دلیل مهاجرت افراد در سال گذشته چیست؟

مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار در بررسی مطالعات خود به علل مهاجرت جمعیت شاغل و جمعیت بیکار کشور پرداخته و عوامل متعددی را در این زمینه تاثیرگذار دانسته است. مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اخیرا در گزارشی، به ارزیابی تاثیر و نقش کار در مهاجرت جمعیت شاغل در سال 1396 پرداخته است. طبق این گزارش جمعیت مهاجر کشور در سال گذشته ۶۸۴ هزار نفر بوده که حدود ۵۶۷ هزار نفر از آن‌ها در نقاط شهری و ۱۱۷ هزار نفر در نقاط روستایی ساکن بوده‌اند. برای اطلاع از شرایط ویزای تحصیلی کانادا و پذیرش تحصیلی کانادا به وبسایت موسسه مهاجرت به خارج از کشور مراجعه فرمایید.

دلیل مهاجرت چه بوده است؟

بررسی این مرکز نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۶ بیش‌ترین علت مهاجرت جمعیت شاغلان، پیروی از خانوار و جست‌وجوی کار بوده است؛ به نحوی که پیروی از خانوار با ۴۹.۸ درصد اصلی‌ترین دلیل مهاجرت به شمار می‌رود و پس از آن جست‌وجوی کار با ۹.۷ درصد و یافتن شغل بهتر با ۷.۵ درصد قرار دارند. البته کمترین علت مهاجرت این قشر نیز مربوط به “تحصیل”، “پایان تحصیل” و “انجام خدمت وظیفه” بوده است.

مطالعات مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار حاکی است که این نسبت در مناطق شهری و روستایی اگر چه متفاوت است ولی از یکدیگر تبعیت می‌کند؛ به نحوی که در نقاط شهری بیشترین علت مهاجرت در سال گذشته به دلیل «پیروی از خانوار» با سهم ۵۲ درصدی، «جست‌وجوی کار» با سهم ۹.۹ درصدی و «جست‌وجوی کار بهتر» با سهم ۷.۸ درصدی بوده و در نقاط روستایی نیز همچون مناطق شهری بیش‌ترین دلیل مهاجرت به “پیروی از خانوار” با سهم ۳۹.۱ درصدی،” پایان خدمت وظیفه” با سهم ۱۶.۸ درصدی و “جستجوی کار” با سهم ۶.۸ درصدی تعلق دارد.

بر اساس این گزارش، در سال گذشته بیش از ۵۶۱ هزار نفر از کل جمعیت مهاجر معادل ۸۲.۱ درصد در سن ۱۰ ساله و بیش‌تر بوده‌اند و از این تعداد ۲۹۵ هزار نفر معادل ۵۲.۶ درصد به لحاظ اقتصادی فعال و ۲۶۶ هزار نفر معادل ۴۷.۴ درصد غیرفعال اقتصادی بودند. هم‌چنین از ۲۹۵ هزار نفر جمعیت فعال مهاجر، بیش از ۲۲۳ هزار نفر معادل ۷۵.۵ درصد شاغل و ۷۲ هزار نفر معادل ۲۴.۵ بیکار بوده‌اند.

فارغ از علل مهاجرت جمعیت شاغل، مهاجرت جمعیت بیکار کشور در سال گذشته نیز قابل توجه است؛ به نحوی که عمده‌ترین دلیل مهاجرت افراد بیکار مربوط به “پایان خدمت وظیفه”، “پیروی از خانوار” و “جست‌وجوی کار” است و کمترین علت مهاجرت این قشر مربوط به ” انتقال شغلی”،”تحصیل” و “انجام خدمت وظیفه” بوده است.

حمید حاج اسماعیلی ـ کارشناس بازار کار در گفت‌وگو با ایسنا، با ارزیابی دلیل مهاجرت جمعیت شاغل و بیکار می‌گوید: یکی از عوامل اساسی در مهاجرت افراد چه شاغل و چه بیکار در سال‌های اخیر، نیازهای رفاهی و آموزشی بوده است. در طول سال‌های گذشته روستاهای ما با مشکلات عدیده زیست محیطی مواجه بودند که عامل اصلی برای مهاجرت به شهرهای بزرگ به شمار می‌روند.

وجود نیازهای جدید و مدرن، تغییر دیدگاه نسبت به مسایل زندگی، میل به رفاه بیش‌تر و دسترسی به امکانات آموزشی و درمانی بیش‌ترین دلیل مهاجرت در سال‌های اخیر بوده است.

وی می‌افزاید: در کنار این موضوع مسایلی مثل ایجاد نیازهای جدید و مدرن، تغییر دیدگاه‌ها نسبت به زندگی و درآمد بیش‌تر باعث شده تا افراد به مهاجرت از روستا یا حتی شهرهای بزرگ تمایل نشان بدهند.

به اعتقاد این کارشناس بازار کار، وجود نیازهای مدرن مردم در روستاها نظیر دسترسی به امکانات رفاهی، آموزشی و درمانی، دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی عالی در این زمینه بی‌تاثیر نبوده و بخشی از عوامل مهاجرت را رقم زده است.

او تاکید دارد که به مقوله مهاجرت باید به‌عنوان یک پدیده چندوجهی نگاه کنیم و می‌گوید: اینطور نیست که افراد تنها به دلیل شغل یا رسیدن به زندگی بهتر از روستاها به شهرها و یا برعکس مهاجرت کنند. امروز خانواده هنوز به‌عنوان یک رکن اساسی و اجتماع عظیم در نقاط شهری و روستایی مورد توجه است و اینکه افراد به پیروی از تصمیمات جمعی از خانواده کارها را دنبال می‌کنند، باید به فال نیک گرفت.

حاج اسماعیلی با بیان اینکه باور به خانواده و تبعیت از تصمیمات جمعی در حل بسیاری از مشکلات خانوادگی و حتی اقتصادی موثر است، می‌گوید: در یک خانواده معمولا فرد نیست که تصمیم‌گیری می‌کند. مجموعه مشکلات اعضای خانواده از سرپرست تا فرزندان جمع‌بندی شده و برآیند آن مهاجرت به کلان شهرها یا شهرهای دیگر را رقم می‌زند. بنابراین نباید مهاجرت افراد شاغل و بیکار تنها در شغل بررسی شود بلکه نیازهای جدید و جدی مردم، تغییر دیدگاه مردم نسبت به مسایل زندگی، میل به رفاه بیش‌تر و دسترسی به امکانات آموزشی و خدمات درمانی باعث شده تا این قبیل مهاجرت‌ها در طول سال‌های گذشته اتفاق بیفتد.

آیا اروپا برای مهاجران جذاب است؟

ادریان هایرمن، یکی از نویسندگان این گزارش به دویچه وله گفت، دلایلی که مردم را به مهاجرت وا می دارد روز به روز متنوع تر می شود.  بر این اساس برخی از آن ها به خاطر تعقیب، جنگ یا دلایل مشابه وطن شان را ترک می کنند. برخی دیگر برای ادامه تحصیل و یا الحاق به خانواده به یک کشور دیگر مهاجرت می کنند. به گفته هایرمن در بسیاری از موارد مردم به دلایل مختلف راه مهاجرت را در پیش می گیرند و به این خاطر نمی توان آن ها را در یک گروه مشخص دسته بندی کرد. او افزود که اقتصاد جهانی شده نیز باعث شده که مردم بیشتر از گذشته وطن شان را ترک کنند.

براساس این کار تحقیقاتی، نابرابری میان جهان توسعه یافته و در حال توسعه نیز تاثیرات اقتصاد جهانی شده را تشدید می کند. این وضعیت بر گروه سنی ۲۰ تا ۳۹ ساله تاثیر ویژه ای دارد. احتمال این که جوانان کشورهایی که پیدا کردن کار آن جا سخت است، راه مهاجرت را در پیش بگیرند، بیشتر است.

براساس ارقام سازمان ملل در سال ۲۰۱۷ ،  ۲۵۸ میلیون تن بیرون از کشور محل تولدشان زندگی می کردند. حدود  ۶۸ میلیون تن که یا از مناقشات فرار کرده اند و یا در کشورهای دیگر تقاضای پناهندگی داده اند، شامل این ۲۵۸ میلیون تن هستند.

احتمال افزایش این ارقام وجود دارد. براساس برآورد یک شرکت نظرخواهی به نام گالوپ که در امریکا مستقر است، ۷۵۰ میلیون تن یا به عبارت دیگر ۱۵ درصد از جمعیت بزرگسالان جهان راجع به مهاجرت به یک کشور دیگر فکر کرده اند.

بحران اقلیم یک عامل کلیدی

براساس کار تحقیقاتی گالوپ، حدود ۳۳ درصد از مردم در کشورهای صحرای اعظم افریقا می خواهند به جای دیگری مهاجرت کنند در حالی که در امریکای لاتین و کارائیب این رقم به ۲۷ درصد و در خاورمیانه به ۲۴ درصد می رسد. در حال حاضر کشورهای صحرای اعظم افریقا انفجار جمعیتی را تجربه می کنند و از سوی دیگر منابع طبیعی آن ها به خاطر بحران اقلیم رو به کاهش است.

هایرمن می گوید، این گونه نیست که همه این افراد بخواهند به اتحادیه اروپا مهاجرت کنند، هرچند این احساس در برخی از مناطق اروپا وجود دارد.  برخی از مردم در کشورهای افریقایی اگر در کشورهای همسایه فرصت بهتری پیدا کنند، به آن جا مهاجرت می کنند.

بر بنیاد این کار تحقیقاتی ایالات متحده امریکا هدف اصلی برای مهاجران بالقوه در سراسر جهان است. براساس نتایج نظرخواهی که شرکت نظرخواهی گالوپ انجام داده، حدود ۲۱ درصد یا به عبارتی دیگر ۱۵۸ میلیون تن برای رفتن به امریکا ابراز تمایل کرده اند. در جایگاه های بعدی کشورهای آلمان (با ۴۲ میلیون تن)، فرانسه (با ۳۶ میلیون) و بریتانیای کبیر (با ۳۴ میلیون تن) قرار می گیرند.

کشورهای اتحادیه اروپا از نظر اقتصادی به مهاجرت نیازمند هستند

بنیاد نامبرده در برلین همزمان به این نتیجه رسید که بحران مهاجرت در سال ۲۰۱۵  بر سیاست مهاجرت در اتحادیه اروپا تاثیرگذار بود. بسیاری از حکومت های اروپایی برای محدودیت مهاجرت اقداماتی انجام دادند. به این ترتیب «شمار اشخاصی که به دنبال محافظت بودند، به شدت کاهش یافت».

به نظر می آید که مردم اروپا با این وضعیت موافق هستند. براساس یک کار تحقیقاتی از سال ۲۰۱۸  که به سفارش کمیسیون اروپا انجام شده، حدود ۵۳ درصد از شهروندان اتحادیه اروپا راجع به مهاجرت از کشورهایی که عضو این اتحادیه نیستند «به دیده شک و تردید می نگرند و یا این که به طور کلی  با آن مخالف هستند».

اما از نظر هایرمن، توقف مهاجرت برای ساختار جمعیتی اتحادیه اروپا پیامدهای منفی دارد. به خاطر روند پیری جمعیت که در سراسر این اتحادیه جریان دارد، مهاجرت برای ادامه توسعه اقتصادی به یک ضرورت تبدیل خواهد شد.

شمار بازنشستگان تقریبا در همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا رو به افزایش است و به این ترتیب شمار اشخاصی که به صندوق های بیمه صحت و باز نشستگی به طور ماهانه مبلغی را پرداخت می کنند، کاهش می یابد. در حالی که شمار اشخاصی که به این مبالغ نیازمند هستند، افزایش پیدا می کند. براساس این کار تحقیقاتی کشورهای چین، جاپان و کوریای شمالی مشکلات مشابهی خواهند داشت.

انتظار می رود که هزینه های مربوط به امور صحی در سراسر اروپا به شدت افزایش یابد. براساس تحقیقات این بنیاد در برلین، شمار اشخاصی که در سن اشتغال (بین ۲۰ تا ۶۴ سال) هستند، احتمالا تا سال ۲۰۳۰ حدود ۷ درصد کاهش خواهد یافت. نتایج این تغییرات تاثیر زیادی بر سیاست مهاجرت در آلمان ندارد. حکومت این کشور یک قانون جدید مهاجرت را تصویب کرده است که هدف از آن جذب شمار بیشتری از مهاجران مسلکی و آموزش دیده و جلوگیری از ورود پناهجویان بیشتر است.

به نظر هایرمن و نویسندگان دیگر این کار تحقیقاتی، معاهده مهاجرت سازمان ملل که کشورهای عضو در دسمبر سال گذشته بر سر آن به توافق رسیدند، یک قدم نخست برای ایجاد یک چهارچوب جهانی بود تا تنظیم مهاجرت و همکاری در این زمینه ممکن باشد.