استاندارد تصفیه فاضلاب بیمارستانی و مراحل کار

فاضلاب بیمارستانی و تصفیه فاضلاب بیمارستانی

در حال حاضر به دلیل رشد روزافزون جمعیت و افزایش مصرف آب در جوامع، میزان تولید فاضلاب نیز افزایش یافته است. این افزایش تولید فاضلاب می تواند خطر بزرگی برای محیط زیست محسوب شود. در این میان یکی از انواع فاضلابها که برای محیط زیست خطرات بسیاری به همراه داشته، و به واسطه کیفیت آن در دسته مواد زائد خطرناک  تقسیم بندی شده است، فاضلاب بیمارستانی است. به هیمن دلیل تصفیه فاضلاب بیمارستان از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد.

استاندارد فاضلاب بیمارستانی

در صورت عدم مدیریت صحیح مواد زاید بیمارستانی، محیط زیست دچار خطر بزرگی خواهد شد. در کشور های درحال توسعه بسیاری از بیمارستانها فاقد تصفیه خانه های فاضلاب هستند و فاضلاب های بیمارستانی اغلب به داخل سیستم جمع آوری فاضلاب شهری بدون هیچ گونه تصفیه ای تخلیه می شوند. سیستم های جمع آوری فاضلاب شهری هم سرانجام بدون تصفیه پیشرفته به داخل رودخانه ها، دریاچه و اقیانوس تخلیه می شوند. علاوه بر این تصفیه فاضلاب های بیمارستانی به صورت مدیریت نشده نیز خطراتی را به دنبال دارد، زیرا لجن و پسابی که در طی تصفیه فاضلابهای بیمارستانی تولید می شود، می تواند علاوه بر خطرات شیمیایی، خطر بالقوه انتقال بیماری های عفونی را نیز به همراه داشته باشد.

لذا ضرورت دارد که از وضعیت خروجی فاضلاب بیمارستانها اطلاع دقیقی و صحیح داشته و تمهیدات لازم برای جلو گیری از ورود فاضلاب بیمارستانی بدون تصفیه به محیط زیست اندیشیده و از دفع آنها به آب ها سطحی و زیر زمینی که موجب آلودگی و در نتیجه اشاعه بیماری در بین افراد سالم جامعه می شود جلو گیری شود.

آلاینده های فاضلاب بیمارستانی

فاضلاب ناشی از بیمارستان و مراکز بهداشتی درمانی به طور کلی از نظر کیفی تقریباً مشابه فاضلاب شهری هستند اما ممکن است دارای مواد و ترکیبات بالقوه سمی و عفونی نیز باشند که سلامت محیط، کارکنان شاغل در بخش بهداشت و درمان و کل جامعه را به خطر بیندازد.

مهم ترین آلاینده های فاضلاب بیمارستانی شامل ویروس و باکتری های بیماری زا، مولکول های ناشی از مواد دارویی متابولیز نشده و استفاده نشده، ترکیبات ارگان و هالوژن ناشی از استفاده قابل توجه از هیپو کلریت سدیم و ترکیبات یونی در ضدعفونی کننده ها باشد.

واکنش اکسایش و کاهش بین مواد آلی و ضد عفونی کننده ها قبل از مرحله ته نشینی و فیلتر در تصفیه خانه ها منجر به تولید ترکیبات اورگان و هالوژن (OHC) می شود. این ترکیبات اساسا ترکیباتی پایا، چربی دوست و سمی بوده و بسیار خطرناک اند.

برای مثال می توان ترکیبات آلی هالوژن دار قابل جذب روی کربن فعال (AOX) را نام برد. همچنین آزمایش های انجام شده جهت تعیین خصوصیات فاضلاب های بیمارستانی، نشان دهنده غلظت باکتریایی کمتر از 108 در هر 100 ml است که معمولا در فاضلاب شهری وجود دارد. بطور معمول محتمل ترین تعداد كلیفرم (MPN) برای باکتری های کلیفرم به علت حضور ضدعفونی کننده و آنتی بیوتیک ها در فاضلاب بیمارستانی پایین است.

در برخی موارد فاضلابهای بیمارستانی ممکن است حاوی ترکیبات کلر دار و یا فلزات سنگینی مانند جیوه و نقره نیز باشد.

خطرات فاضلاب بیمارستانی چیست؟

ورود مواد دارویی، آنتی بیوتیک ها و سایر مواردی که به آن اشاره شد در بخش های مختلف واحدهای درمانی به چند دلیل مهم لازم است از بین بروند و اثرات آنها کاسته شود. از مهم ترین خطرات این پساب ها می توان به گزینه های زیر اشاره نمود:

تاثیر پساب بیمارستانی بر طبیعت

مهم ترین تاثیرات منفی پساب های بیمارستانی شامل رشد و تکثیر باکتری های بیماری زا و مسری، ایجاد جهش ژنتیکی، افزایش احتمال سرطان و شیوع بیماری های مختلف می باشد. البته اشاره به این نکته نیز ضروری می باشد که علیرغم راه اندازی واحدهای تصفیه در بیمارستان ها، مقدار زیادی از این فاضلاب ها به آب های زیر زمینی نفوذ می کنند و تهدیدی برای سلامت انسان و طبیعیت و حیوانات به شمار می روند.

علاوه براین، وورد بدون تصفیه این پساب ها می تواند شرایط را برای رشد جلبک در دریا و رودخانه ها فراهم می کند. شیوع بیماری های مسری از قبیل وبا، هپاتیت، کرم های حلقوی و همچنین پاتوژن های جهش یافته و مقاوم در برابر آنتی بیوتیک ها گردد.

تاثیر فاضلاب بیمارستان بر تصفیه خانه

علاوه بر تاثیراتی که این پساب ها بر طبیعت ایجاد می کنند، در تصفیه خانه ها نیز اختلالات متعددی را بوجود خواهند آورد. به عنوان مثال، یکی از مهم ترین ویژگی های فاضلاب های واحدهای درمانی، وجود فلزات سنگین در آنها می باشد. با افزایش بیش از اندازه این فلزات به مرور میکروارگانیسم هایی که در تصفیه بیولوژیکی فاضلاب مورد استفاده قرار میگیرند را با مشکل مواجه نموده و باعث از بین رفتن آنها خواهند شد.

همچنین لازم به ذکر است که در شرکت آرکا گستر رسام هنگام تصفیه این فاضلاب ها از روش لجن فعال استفاده زیادی میشود و به همین دلیل هوادهی زیادی برای برای این منظور لازم است. انجام هوادهی مکرر باعث میشود تا مقدار زیادی از باکتری ها و ویروس های موجود در فاضلاب به صورت حباب به بیرون نفوذ پیدا کند و منجر به آلوده شدن کارکنان و افراد حاضر در تصفیه خانه شوند. برای مقابله با این خطرات، استانداردهای متعددی برای محیط های تصفیه ارائه شده و اجرای آنها ضروری می باشد.

بهترین روش تصفیه فاضلاب بیمارستانی

روش‌های تصفیه فاضلاب بیمارستانی به شرایط محیطی و میزان آلودگی فاضلاب بستگی دارد. در اینجا به چندین روش تصفیه متداول در بیمارستان‌ها اشاره می‌کنیم:

۱. استفاده از فرآیند فیزیکی-شیمیایی:

این روش شامل چندین فرآیند شیمیایی و فیزیکی است که در کنار هم می‌توانند باعث حذف بسیاری از آلاینده‌های موجود در فاضلاب بیمارستانی شود. این روش شامل مراحلی مانند رسوب‌گیری، فیلتراسیون، اکسیداسیون، تبخیر، اختلاط و نشست جامدات است.

۲. استفاده از فرآیند بیولوژیکی:

این روش شامل استفاده از باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌ها برای تصفیه فاضلاب است. در این روش، باکتری‌های خاصی که قابلیت تجزیه آلاینده‌های آلی را دارند به فاضلاب اضافه می‌شوند. باکتری‌ها این آلاینده‌ها را به موادی که برای بقیه موجودات مفید هستند تجزیه می‌کنند، و به این صورت فاضلاب تصفیه می‌شود.

۳. استفاده از فرایندهای غشایی:

راهکار دیگری که برای تصفیه فاضلاب بیمارستانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، استفاده از فرایند‌های غشایی نظیر نانوفیلتراسیون و اسمز معکوس است. فیلترهای غشایی، فیلترهایی هستند که با دقت بالایی، ذرات و آلاینده‌های موجود در آب را جدا می‌کنند. این روش‌ها به دلیل داشتن کارایی بالا، به عنوان یکی از بهترین روش‌های تصفیه فاضلاب بیمارستانی شناخته شده‌اند.

استفاده از فیلترهای غشایی در تصفیه فاضلاب بیمارستانی دارای مزایایی مانند افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها می‌باشد. در این روش، نیاز به استفاده از مواد شیمیایی مخرب و احتمال ایجاد آلاینده‌های جانبی وجود ندارد. همچنین این روش، به صورت خودکار و بدون دخالت انسانی قابل اجرا است.

۴. استفاده از فرآیند ترکیبی:

این روش شامل استفاده همزمان از فرآیندهای فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و غشایی برای تصفیه فاضلاب است. در این روش، ابتدا با استفاده از فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی، مواد خارجی از فاضلاب حذف می‌شوند و سپس با استفاده از باکتری‌های خاص، آلاینده‌های آلی در فاضلاب تجزیه می‌شوند. در نهایت فرایند غشایی نظیر نانوفیلتراسیون یا اسمز معکوس برای تصفیه نهایی فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در واقع، در این روش فرایند‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی به عنوان پیش تصفیه فرایندی نظیر اسمز معکوس عمل می‌کنند. زمانی که هدف علاوه بر تصفیه فاضلاب استفاده مجدد از آب تصفیه شده باشد چنین روش‌های ترکیبی بهترین گزینه هستند.

مراحل کار تصفیه فاضلاب بیمارستانی

به‌طور‌کلی پکیج‌های تصفیه فاضلاب‌های بیمارستانی مختلف، بر اساس قطعات و اجزای تشکیل دهنده آن‌ها از هم متمایز می‌شوند. به طوری که ممکن است مراحل تصفیه فاضلاب بیمارستانی در پکیج‌های مختلف با هم متفاوت باشند. ولی انتخاب روش‌ها و مراحل کار بستگی به نوع و غلظت آلاینده ها و کیفیت مورد نیاز در فاز تصفیه شده است.

مراحل کار یک پکیج تصفیه فاضلاب فلزی به شرح زیر است:

• جمع‌آوری فاضلاب: در ابتدا، فاضلاب تولید شده در بخش‌های مختلف بیمارستان جمع‌آوری می‌شود. بهترین روش جمع‌آوری فاضلاب در بیمارستان استفاده از سیستم‌های فاضلاب جداسازی شده است، به طوری که فاضلاب بخش‌های مختلف با سطح آلایندگی متفاوت از هم جدا شوند.
• پیش‌تصفیه: در این مرحله، فاضلاب تولیدی در بیمارستان به صورت اولیه پیش‌تصفیه می‌شود. این عمل شامل جداسازی آلودگی‌های محیطی مانند کاغذ، پوست و لاستیک و … از فاضلاب است. این کار باعث کاهش میزان آلودگی فاضلاب و افزایش بهره‌وری در مراحل بعدی تصفیه می‌شود.
• تصفیه اولیه: در این مرحله، فاضلاب پس از پیش‌تصفیه، به سمت واحد تصفیه فاضلاب هدایت می‌شود. در این مرحله از روش‌هایی مانند فیلتراسیون، اکسیداسیون فتوکاتالیستی استفاده می‌شود.
• تصفیه ثانویه: در این مرحله، فاضلاب پس از تصفیه اولیه به سمت مرحله تصفیه ثانویه هدایت می‌شود. در این مرحله از روش‌هایی مانند فرآیند اکسیداسیون بیولوژیکی و فیلتراسیون بیولوژیکی استفاده می‌شود.
• تصفیه پیشرفته: در مرحله آخر، فاضلاب پس از تصفیه ثانویه به سمت تصفیه پیشرفته هدایت می‌شود. در این مرحله، روش‌های پیشرفته‌تری مانند فیلتراسیون غشایی، و یا استفاده از نانوذرات برای جذب و حذف آلاینده‌ها به کار گرفته می‌شوند.