پتروشیمی؛ صنعتی پیشرو در اقتصاد غیرنفتی / صادرات محصولات پتروشیمی ایران به ۶۰ کشور جهان

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(شیمیشی) «صنعت پتروشیمی ایران» به عنوان یکی از ارکان کلیدی در توسعه اقتصادی کشور در سال های اخیر با تکیه بر منابع عظیم نفت و گاز کشور پیشرفت چشمگیری داشته است. این صنعت با تولید محصولات متنوع پتروشیمی به یکی از اصلی ترین منابع درآمد غیرنفتی تبدیل شده است. علاوه بر تأمین نیازهای داخلی صنعت پتروشیمی ایران توانسته است به بیش از ۶۰ کشور جهان صادرات انجام دهد و به این ترتیب نقش مهمی در کاهش وابستگی به نفت خام ایفا کند. شرکت های بزرگ پتروشیمی مانند پتروشیمی خلیج فارس و پتروشیمی مارون به عنوان پیشگامان این صنعت در سطح جهانی شناخته می شوند و سهم عمده ای از بازارهای بین المللی را در اختیار دارند.

اهمیت و نقش صنعت پتروشیمی در تولید و افزایش ثروت ملی

صنعت پتروشیمی ایران به عنوان یکی از ارکان اساسی اقتصاد کشور تأثیر زیادی در افزایش ثروت ملی دارد. بر اساس گزارش های وزارت نفت این صنعت به طور مستقیم حدود ۲۵ درصد از صادرات غیرنفتی کشور را تشکیل می دهد. در سال ۲۰۲۲ ایران بیش از ۷۲ میلیون تن محصولات پتروشیمی تولید کرد که شامل متانول پلی اتیلن پلی پروپیلن و انواع کودهای شیمیایی است. این حجم تولید نه تنها در تأمین نیازهای داخلی بلکه در تأمین ارز برای کشور بسیار مؤثر بوده است. همچنین تولید محصولات پتروشیمی باعث کاهش وابستگی به صادرات نفت خام می شود به طوری که ایران قادر است حجم بیشتری از محصولات با ارزش افزوده ی بالا را به بازارهای جهانی صادر کند.

این صنعت همچنین در ایجاد شغل های مستقیم و غیرمستقیم در کشور نقش مهمی ایفاء می کند. طبق آمارهای وزارت کار صنعت پتروشیمی در مجموع بیش از ۱۴۳ هزار شغل مستقیم ایجاد کرده است. بسیاری از این اشتغال ها در مناطق جنوبی کشور مانند استان های بوشهر و خوزستان ایجاد شده است که به توسعه ی اقتصادی این مناطق کمک زیادی کرده است. در این راستا شرکت های پتروشیمی بزرگ نظیر پتروشیمی خلیج فارس و پتروشیمی مارون با گسترش فعالیت های خود امکان اشتغال زایی برای هزاران نفر را فراهم کرده اند.

صنعت پتروشیمی ایران علاوه بر ایجاد اشتغال به عنوان محرک اقتصادی برای صنایع پایین دستی نیز عمل می کند. برای مثال با تولید محصولات شیمیایی و پلاستیکی در داخل کشور صنایع خودروسازی لوازم خانگی و نساجی می توانند به مواد اولیه ی موردنیاز خود دست یابند و از واردات این محصولات خودداری کنند. این امر به طور مستقیم به افزایش تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات کمک می کند که در نهایت به رشد اقتصادی کشور می انجامد.

نقش صنعت پتروشیمی به عنوان پیشران اقتصادی کشور در ارتقای ارزش افزوده و اشتغال زایی

صنعت پتروشیمی ایران در سال های اخیر توانسته است به عنوان یکی از پیشران های اصلی اقتصادی کشور عمل کند. بر اساس گزارش های سازمان توسعه تجارت ایران در سال ۲۰۲۲ ایران از صادرات محصولات پتروشیمی بیش از ۱۵ میلیارد دلار درآمد کسب کرد. این درآمد که بخش عمده ای از آن از صادرات محصولات شیمیایی متانول و پلی اتیلن به کشورهای مختلف تأمین شده است باعث افزایش ارزش افزوده در اقتصاد کشور شده است. این ارزش افزوده به طور مستقیم در کاهش وابستگی به صادرات نفت خام و افزایش ظرفیت تولید داخلی مؤثر بوده است.

ایران با تولید بیش از ۷۲ میلیون تُن محصولات پتروشیمی در سال جایگاه خود را در بازارهای جهانی تثبیت کرده است. طبق آمار گمرک ایران صادرات محصولات پتروشیمی ایران به بیش از ۶۰ کشور انجام می شود و این محصولات در بازارهای جهانی به ویژه در آسیا و اروپا مورد استقبال قرار می گیرند. همچنین این صادرات باعث ایجاد ارزش افزوده زیادی در کشور می شوند چرا که به جای فروش نفت خام محصولات با فرآوری های پیچیده تر به فروش می رسند که در آن ها سهم بیشتری از درآمد برای کشور باقی می ماند.

علاوه بر افزایش درآمدهای صادراتی صنعت پتروشیمی در ارتقای اشتغال زایی نیز نقش بسزایی دارد. وزارت کار برآورد کرده است که این صنعت به طور مستقیم بیش از ۳۰۰ هزار شغل ایجاد کرده است. این شغل ها عمدتاً در حوزه های فنی و مهندسی تولید و حمل ونقل و پشتیبانی از صنایع پایین دستی پتروشیمی هستند. گسترش این صنعت به ویژه در مناطق جنوبی کشور مانند استان های بوشهر و خوزستان باعث رشد اقتصادی و افزایش سطح زندگی در این مناطق شده است.

نقش شرکت های دانش بنیان در ارتقای صنعت پتروشیمی

شرکت های دانش بنیان با استفاده از فناوری های نوین و بهینه سازی فرآیندهای تولید به بهبود عملکرد صنعت پتروشیمی کمک کرده اند. طبق آمار وزارت علوم تحقیقات و فناوری تعداد شرکت های دانش بنیان فعال در صنعت پتروشیمی ایران در سال های اخیر افزایش یافته است. این شرکت ها به ویژه در زمینه ی تولید کاتالیزورها فناوری های نوین و بهینه سازی فرآیندهای تولید توانسته اند به کاهش هزینه های تولید و افزایش کیفیت محصولات پتروشیمی کمک کنند. نمونه هایی از این شرکت ها عبارتند از پویاکیمیا و مهندسی پتروشیمی به سان که در تولید کاتالیزورها و سایر مواد شیمیایی تخصص دارند.

این شرکت ها همچنین با ارائه فناوری های جدید در تولید محصولات پتروشیمی باعث افزایش رقابت پذیری ایران در بازارهای جهانی شده اند. بر اساس گزارش های سازمان برنامه و بودجه صادرات محصولات فناوری محور تولیدی توسط شرکت های دانش بنیان ایرانی در سال ۲۰۲۲ به بیش از ۲۰۰ میلیون دلار رسید که این رقم نشان دهنده تأثیر بالای این شرکت ها در اقتصاد کشور است.

علاوه بر این همکاری های بین شرکت های پتروشیمی و شرکت های دانش بنیان ایرانی باعث کاهش وابستگی به واردات فناوری های پیشرفته شده است. برای مثال در تولید کاتالیزورها و مواد اولیه خاص که پیش از این نیاز به واردات داشت اکنون تولید داخلی به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این امر نه تنها به کاهش هزینه های تولید کمک کرده بلکه باعث ارتقای خودکفایی کشور در صنعت پتروشیمی شده است.

جایگاه پتروشیمی در صادرات محصولات مشتقّات نفتی

ایران به عنوان یکی از بزرگ ترین صادرکنندگان محصولات پتروشیمی در منطقه توانسته است سهم زیادی از بازارهای جهانی را در اختیار بگیرد. طبق آمار گمرک ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی صادرات محصولات پتروشیمی ایران بالغ بر ۱۵ میلیارد دلار بوده است که سهم عمده ای از صادرات غیرنفتی کشور را شامل می شود. این درآمدها حاصل صادرات محصولاتی نظیر متانول پلی اتیلن پلی پروپیلن و کودهای شیمیایی به کشورهای مختلف جهان است. در این بین کشورهای چین هند و ترکیه به عنوان مقاصد اصلی صادراتی ایران شناخته می شوند.

ایران با تولید بیش از ۷۰ میلیون تن محصولات پتروشیمی جایگاه خود را در میان بزرگ ترین تولیدکنندگان جهان تثبیت کرده است. پتروشیمی خلیج فارس و پتروشیمی مارون از جمله بزرگ ترین شرکت های پتروشیمی ایران هستند که سهم عمده ای از تولیدات کشور را به خود اختصاص داده اند و توانسته اند با کیفیت بالا محصولات خود را به بازارهای جهانی عرضه کنند. این شرکت ها به ویژه در زمینه ی تولید متانول و پلی اتیلن به عنوان یکی از بزرگ ترین تأمین کنندگان جهانی شناخته می شوند.

صادرات محصولات پتروشیمی نه تنها در افزایش درآمد ارزی کشور مؤثر است بلکه باعث رشد اقتصادی در مناطق مختلف نیز می شود. این صنعت به ویژه در استان های جنوبی کشور مانند بوشهر و خوزستان موجب اشتغال زایی و توسعه ی زیرساخت های صنعتی شده است. بنابر این صنعت پتروشیمی ایران نه تنها نقش مهمی در صادرات و ایجاد درآمد دارد بلکه به توسعه ی مناطق صنعتی و افزایش تولید داخلی نیز کمک شایانی می کند.

اهمیت پتروشیمی در جلوگیری از خام فروشی نفت

صنعت پتروشیمی ایران نقش بسزایی در جلوگیری از خام فروشی نفت و تبدیل آن به محصولات با ارزش افزوده ی بالاتر دارد. طبق آمار وزارت نفت در سال ۲۰۲۲ میلادی ایران روزانه حدود ۳ میلیون بشکه نفت خام تولید کرد. بخش عمده ای از این نفت خام به جای صادرات به صورت خام در داخل کشور به محصولات پتروشیمی تبدیل می شود که ارزش افزوده ی بیشتری ایجاد می کند. این فرآیند به ویژه در شرایط تحریم ها اهمیت ویژه ای پیدا کرده است زیرا ایران توانسته است با تولید و صادرات محصولات پتروشیمی میزان وابستگی به فروش نفت خام را کاهش دهد.

با استفاده از ظرفیت های پتروشیمی ایران توانسته است در چند دهه ی گذشته بخش قابل توجهی از درآمدهای ارزی خود را از طریق محصولات پتروشیمی به دست آورد. بر اساس گزارش های سازمان توسعه تجارت ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی ایران بیش از ۱۵ میلیارد دلار از صادرات محصولات پتروشیمی کسب کرده است. این میزان درآمد باعث شده تا ایران در مقایسه با بسیاری از کشورها با ذخایر نفتی مشابه از وابستگی کمتر به صادرات نفت خام برخوردار باشد.

پتروشیمی ها به ویژه در تبدیل نفت خام به محصولات پتروشیمی و شیمیایی با ارزش افزوده ی بالا نقش حیاتی دارند. این صنایع قادرند از منابع اولیه مانند گاز طبیعی و نفت خام طی فرآیندهای پیچیده ی شیمیایی محصولات نهایی همچون پلی اتیلن پلی پروپیلن متانول و آمونیاک تولید کنند. این محصولات نه تنها در صنایع داخلی بلکه در بازارهای جهانی نیز ارزش زیادی دارند و همین امر مانع از خام فروشی نفت می شود.

جایگاه صنعت و صادرات پتروشیمی ایران در منطقه و جهان

صنعت پتروشیمی ایران جایگاه ویژه ای در منطقه ی خاورمیانه و جهان دارد. ایران به عنوان یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در جهان شناخته می شود و به ویژه در منطقه خاورمیانه مقام نخست را دارد. طبق آمار گمرک ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی صادرات محصولات پتروشیمی ایران به بیش از ۶۰ کشور انجام شده است که این امر باعث شده ایران به یکی از صادرکنندگان بزرگ این محصولات تبدیل شود. کشورهای چین هند و ترکیه از مقاصد اصلی صادراتی ایران در حوزه پتروشیمی هستند.

در این راستا شرکت های بزرگی مانند پتروشیمی خلیج فارس و پتروشیمی مارون نقش اصلی را در تولید و صادرات محصولات پتروشیمی به کشورهای مختلف ایفاء می کنند. پتروشیمی خلیج فارس به عنوان بزرگ ترین شرکت پتروشیمی در ایران و یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان متانول و پلی اتیلن در جهان شناخته می شود. این شرکت در سال ۲۰۲۲ میلادی توانست بیش از ۶ میلیون تن محصول پتروشیمی صادر کند که سهم بزرگی از صادرات پتروشیمی ایران را شامل می شود.

همچنین ایران با توجه به ذخایر گسترده و منابع گازی و نفتی در صنعت پتروشیمی از مزیت رقابتی برخوردار است. این مزیت ها باعث شده اند ایران در رقابت با سایر کشورهای تولیدکننده ی پتروشیمی جایگاه ممتازی را در بازار جهانی داشته باشد.

معرفی واحدهای مهم و بزرگ پتروشیمی در کشور

ایران دارای تعدادی واحد بزرگ و پیشرفته ی پتروشیمی است که نقش زیادی در تأمین نیازهای داخلی و صادرات محصولات پتروشیمی ایفاء می کنند. «پتروشیمی خلیج فارس» بزرگ ترین و مهم ترین شرکت پتروشیمی ایران است که در استان بوشهر واقع شده و در تولید محصولات مختلف از جمله متانول پلی اتیلن و پروپیلن فعالیت می کند. این شرکت با ظرفیت تولید سالانه بیش از ۱۰ میلیون تن محصول نقش کلیدی در تأمین محصولات پتروشیمی برای بازارهای داخلی و خارجی دارد. آمارهای گزارش های سالانه ی پتروشیمی خلیج فارس نشان می دهند که این شرکت توانسته است در سال ۲۰۲۲ میلادی بیش از ۶ میلیون تن محصولات پتروشیمی را به کشورهای مختلف صادر کند.

دیگر واحد مهم پتروشیمی در ایران «پتروشیمی مارون» است که در استان خوزستان قرار دارد و به عنوان یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان پلی پروپیلن و آمونیاک در کشور شناخته می شود. این شرکت با بیش از ۴ میلیون تن ظرفیت تولید سالانه به عنوان یکی از شرکت های پیشرو در صنعت پتروشیمی ایران و منطقه شناخته می شود. طبق گزارش های سازمان توسعه تجارت ایران این شرکت در سال ۲۰۲۲ میلادی توانسته است سهم قابل توجهی از صادرات محصولات پتروشیمی ایران را به خود اختصاص دهد.

از دیگر واحدهای مهم پتروشیمی ایران می توان به «پتروشیمی بندر امام» اشاره کرد که در زمینه ی تولید متانول آمونیاک و سایر محصولات شیمیایی فعالیت دارد. این شرکت نیز با ظرفیت تولید سالانه ی بیش از ۵ میلیون تن محصول یکی از بزرگ ترین واحدهای پتروشیمی ایران به شمار می رود. پتروشیمی بندر امام به ویژه در تأمین محصولات پتروشیمی برای بازارهای داخلی و بین المللی اهمیت زیادی دارد و نقش خود را در صادرات محصولات شیمیایی ایفاء می کند.

با توجه به مطالب فوق «صنعت پتروشیمی ایران» نه تنها از نظر تولید بلکه از منظر صادرات و ایجاد ارزش افزوده نیز به یک صنعت پیشرو در اقتصاد غیرنفتی کشور تبدیل شده است. با تداوم روند رشد و توسعه ی این صنعت ایران قادر خواهد بود تا سهم بیشتری از بازارهای جهانی را به خود اختصاص دهد و در مسیر کاهش وابستگی به منابع نفتی گام های مؤثری بردارد. استمرار در سرمایه گذاری های داخلی و همکاری با شرکت های بین المللی می تواند به پایداری و رشد «صنعت پتروشیمی ایران» کمک شایانی کند.

انتهای پیام