هوش میان فردی کودک

بسیاری از والدین هنگام توصیف فرزندان خود از کلمه «باهوش» استفاده می‌کنند. با این حال مشخص نیست که به کار بردن این کلمه در واقع به کدام توانمندی کودکشان اشاره دارد. زیرا ما می‌‌توانیم از انواع هوش در کودکان صحبت کنیم. ممکن است یک کودک در زمینه ریاضیات موفق باشد و کودکی دیگری در زمینه هوش حرکتی توانمند عمل کند و البته افرادی هم هستند که در زمینه‌های متعددی از خود استعداد نشان می‌دهند.طراحی یک برنامه آموزشی مناسب، نیازمند شناخت انواع هوش در کودکان و استعدادیابی است. این کار معمولا از طریق تست‌های مختلف و محاسبه بهره‌های هوشی انجام می‌گیرد. اما لازمه اصلی این برنامه آموزشی، فهم و پذیرش تفاوت افراد و تنوع در توانمندی‌های هوشی است.

با تمرکز بر نقاط ضعف و قوت کودک خود می‌توانید به او جلیقه ارتشی بچه گانه را هدیه بدهید که قدم‌های مطمئن‌تری را در راستای ساخت آینده خود بردارد. تکنیک‌های مختلفی وجود دارد که هوش چندگانه را تقویت می‌کنند. شما به عنوان والدین و همه کسانی که در تربیت کودک نقش دارند، باید بتوانید انواع مختلف هوش را در کودک شناخته و با آگاهی بیشتر آن را پرورش دهید.

طبق نظریه هوش از هاوارد گاردنر، ‌زمینه‌ها و جنبه‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد یک کودک چقدر باهوش است. میزان باهوش بودن افراد مانند گذشته تنها به موضوعاتی مانند حل مسائل سخت ریاضی، تحلیل موضوعات پیچیده یا اختراعات محدود نمی‌شود. هوش افراد به میزان ارتباط آن‌ها با دیگران، مسیریابی در جهان، حل مشکلات، معاشرت، یادگیری بازی و توانمندی انجام کار بازمی‌گردد.

۸ نوع هوش در کودکان وجود دارد که هرکدام به جنبه‌های مختلفی از زندگی انسان بازمی‌گردند. انواع هوش در کودکان را می‌توان در دسته‌های هوش فضایی یا بصری، هوش حرکتی یا بدنی، هوش منطقی یا ریاضی، هوش زبانی، هوش بین فردی یا اجتماعی، هوش درون فردی یا هیجانی، هوش موسیقیایی و هوش طبیعت‌گرایانه تقسیم کرد که در ادامه آنان را معرفی می‌کنیم.

هوش فضایی یا بصری

هوش فضایی توانایی سنجش و فهم جهان است. این هوش برای بقا در دنیای بزرگ و پیچیده ما بسیار مهم است. هوش بصری یا فضایی به کار با اشکال، الگوها و رنگ‌ها بازمی‌گردد. کودکانی که هوش فضایی بیشتری دارند، می‌توانند بدون کمک قابل توجه از بزرگسالان، به طور منطقی عناصر فضای مختلف را در ذهن خود دسته‌بندی یا تحلیل کنند.

کودکان با هوش فضایی بالا، معمولاً با تصاویر و قوه تخیل خود موضوعات مختلف را یاد می‌گیرند. کار کردن با لگوها و پازل‌ها به شدت به تقویت این هوش کمک می‌کند. طراحی و نقاشی، خواندن نقشه، نگاه کردن به تصاویر، بازی‌های فکری نیز به تقویت این هوش می‌انجامد. همچنین می‌توانید هوش فضایی کودک خود را با انجام فعالیت‌هایی مانند عکاسی، استفاده از نرم‌افزارها و واقعیت مجازی و همچنین خیال‌پردازی و حل معماها تقویت کنید.

هوش طبیعت‌گرایانه

شاید از نظر بسیاری از افراد بهره‌مندی از هوش طبیعت‌گرایانه چندان مهم به نظر نرسد. اما دانشمندان، زیست شناسان و پزشکان از جمله کسانی هستند  که هوش طبیعت گرایانه بالاتری نسبت به سایر افراد دارند. کودکانی که هوش طبیعت‌گرایانه بالاتری دارند، عاشق فضای باز هستند. آن‌ها یادگیری فعال و کشف کردن را نسبت به نشستن در کلاس درس ترجیح می‌دهند.

هوش طبیعت‌گرایانه در سال‌های ابتدایی زندگی با علاقه به گیاهان، حیوانات، آب و هوا، اقیانوس‌ها و کوه‌ها نمایان می‌شود. برای تقویت آن می‌توانید کودک خود را به مشاهده گیاهان، جمع‌آوری سنگ‌ها و گرفتن حشرات مشغول کنید. آن‌ها را به طبیعت ببرید و کتاب‌هایی برایشان خریداری کنید که در مورد حیوانات، جهان هستی، و زیست انسان هستند. استفاده از وسایلی مانند میکروسکوپ و تراریوم نیز در تقویت این هوش بسیار کمک کننده خواهد بود.

هوش بین فردی یا اجتماعی

هوش بین فردی یا هوش اجتماعی معیاری برای سنجش خود و آگاهی اجتماعی است. بدون بهره‌مندی از این هوش نمی‌توانید با دیگران دوست شوید یا همکاری کنید. این بخشی از واقعیت وجودی ماست که بپذیریم انسآن‌ها در انزوا خوب کار نمی‌کنند. بنابراین هوش اجتماعی به اندازه نفس کشیدن حیاتی است.

افرادی که هوش بین فردی بالایی دارند، در فعالیت‌های گروهی، انجام پروژه‌ها و تکالیف درسی دست بالا را دارند. آن‌ها احساسات دیگران را به راحتی می‌فهمند و معمولاً حس کنجکاوی زیادی نیز دارند. این کودکان در آینده به مربیان بسیار خوبی تبدیل می‌شوند که به راحتی می‌توانند بحرآن‌ها را مدیریت کنند.

اگر به دنبال تقویت این هوش در فرزند خود هستید می‌توانید زمینه بازی با عروسک‌ها و فیگورهای کوچک را برای او فراهم کنید. انجام فعالیت‌های گروهی و بازی‌های جمعی نیز برای تقویت این هوش بسیار موثر است.

هوش درون فردی یا هیجانی

اگر فرزند شما درونگرا است، نسبت به سایر هم‌سن و سالانش آرام‌تر است و از بازی‌های آموزشی و فردی لذت بیشتری می‌برد، هوش درون فردی بالاتری هم دارد. این هوش به توانایی تشخیص احساسات، شناسایی و انتقال دقیق آن احساسات و تنظیم رفتار بر اساس آن مربوط می‌شود.

یکی از راه‌های تقویت این هوش درگیر شدن در پروژه‌های علمی، شرح احساسات، عکاسی و نقاشی کردن است. از کودک بخواهید که مشاهدات خود را ضبط کند و نظر خود را در مورد آن بگوید. ساختن روزنامه دیواری یا وبلاگ نویسی، داشتن دفترچه خاطرات و تعیین اهداف و راه‌های رسیدن به آن‌ها نیز در تقویت این هوش موثر است.

هوش موزیکال

لذت بردن از موسیقی یکی از بخش‌های مهم زندگی ما محسوب می‌شود. هنرمندان، مجریان و افراد خلاق هوش موزیکال بالاتری نسبت به سایرین دارند. اغلب موسیقی‌دانان بزرگ در دوران کودکی نسبت به موسیقی حساس‌تر بوده‌اند. کودکانی که هوش موسیقی بالایی دارند، نسبت به درک زبان بدن و برقرار کردن روابط با دیگران نیز موفق‌تر عمل می‌کنند.

برای تقویت این هوش می‌توانید از روش‌هایی مانند آهنگ‌سازی با سازهای ساده‌، خواندن اشعار و قافیه سازی استفاده کنید. همچنین می‌توانید از فرزند خود بخواهید که با وسایل آشپزخانه یک آهنگ بنوازند. البته راهکار اصلی تقویت هوش موسیقی شنیدن موسیقی‌های مختلف و آشنایی با سبک‌های متفاوت است.

هوش حرکتی و بدنی

هوش حرکتی و بدنی برای هر کاری که مردم در طول زندگی خود انجام می‌دهند مهم است. اغلب فعالیت‌های انسان چه خزیدن روی زمین باشد و چه انجام عمل جراحی در بیمارستان، نیازمند هماهنگی اعضای مختلف بدن است. اگر کودک شما در ورزش ژیمناستیک و سایر فعالیت‌های فیزیکی از خود استعداد نشان می‌دهد، احتمالاً از سایر همسالانش هوش حرکتی بیشتری دارد.

افرادی با هوش حرکتی بالا با اسباب بازی‌ها، وسایل و ابزار روزمره بهتر کار می‌کنند و در انجام کارهایی مانند پریدن، پرتاب کردن و دویدن بهتر هستند. برای تقویت این هوش وسایل ورزشی مختلف مانند توپ، وزنه، طناب، دوچرخه و… را برای فرزند خود فراهم کنید. همچنین می‌توانید کودک خود را در کلاس بازیگری، طراحی یا حتی خیاطی ثبت نام کنید.

هوش منطقی و ریاضی

کودکانی که دستورات مستقیم و ساده را به بهترین شکل ممکن پاسخ می‌دهند، هوش منطقی بالاتری هم دارند. آن‌ها معمولاً قادر هستند که محاسبات پیچیده را انجام دهند. کودکانی که هوش منطقی ریاضی بهتری دارند، الگوها و استدلال‌های قیاسی را راحت‌تر می‌فهمند و به خوبی با فرمول‌ها کار می‌کنند.

برای تقویت هوش ریاضی می‌توان از بازی‌های فکری، حل کردن پازل، تمرین‌های منطقی، شمارش یا محاسبات و بازی‌های استراتژیک و تابلو ایست پلیسی استفاده کرد. مثلا برای تقویت این هوش می‌توانید از فرزند خود بخواهید آیتم‌های مختلف را دسته‌بندی کند. از آن‌ها به خواهید یک سری کلمات رندم را در دسته‌بندی‌های حیوانات، صداها، تصاویر، شغل‌ها و مانند آن قرار دهند.

هوش زبانی

این هوش به توانایی، درک و تولید زبان گفتاری و نوشتاری باز می‌گردد و ارتباط نزدیکی با خلاقیت، ارتباطات، حل مسئله و استدلال ذهنی دارد. کودکانی که دست به کارهای خنده‌دار، هنرمندانه و خلاقانه می‌زنند، هوش زبانی قوی‌تری نیز دارند.

کودکان با هوش زبانی بالا، عاشق خواندن متن‌های مختلف مانند روزنامه و کتاب، شنیدن داستان‌ها و روایت‌ها و آموزش آنلاین هستند. این افراد دایره واژگان گسترده‌ای نیز دارند. آن‌ها در آینده پژوهشگران بهتری خواهند شد. برای تقویت این هوش می‌توان از گفتن داستان و جوک، نوشتن شعر، یادگیری زبان‌های جدید و بازی با کلمات استفاده کرد.

شناخت هوش کودک چه تاثیری در روند تربیت او دارد؟

وقتی هوش و استعداد کودک را شناسایی ‌کنید، می‌توانید به او کمک کنید تا با شیوه خودش به دنیا نزدیک شود. مهارت‌های جدید را بیاموزد و یک عشق مادام العمر به آموزش پیدا کند. تقویت هوش چندگانه گزینه‌های زیادی برای مسیر زندگی فرد در بزرگسالی ارائه می‌کند.

هر کودک با پاسخ به نیازهای خود به تکامل می‌رسد. این نیازها با استعدادها وتوانمندی‌های ذاتی او در ارتباط هستند. بنابراین فهم و هدایت این استعدادها کمک می‌کند که کودک در سال‌های بعدی زندگی خود تعارضات کمتری را تجربه کند.

با تقویت انواع هوش می‌توان کودک را به زمینه‌های مختلف علمی، شغلی و ارتباطی علاقه‌مند کرد. مثلاً کودکی که در ابتدا به یادگیری زبان علاقه نشانه می‌دهد، ممکن است در زمینه ریاضیات و هوش فضایی نیز بسیار توانمند باشد.

برای فهم هوش فرزند خود بهتر است او را در حین بازی با بیسیم اسباب بازی بچه گانه تماشا کنید. ببینید که کدام اسباب بازی‌ها را انتخاب می‌کند. به احتمال زیاد متوجه خواهید شد که بازی‌های مورد علاقه او وجه اشتراکی دارند. با فهم این وجه اشتراک می‌توانید توانمندی‌های هوشی مختلف او را نیز ارزیابی کنید.

راه‌های تقویت هوش چندگانه در کودکان

هوش چندگانه با مهارت‌های شناختی پیشرفته‌تری مانند استدلال انتزاعی، بازنمایی ذهنی، حل مسئله و تصمیم‌گیری، دانش هیجانی، خلاقیت و سازگاری با محیط و از همه مهم‌تر کنجکاوی در ارتباط است. برای تقویت هوش چندگانه باید فضای آموزشی انعطاف‌پذیری بسازید و مهارت‌هایی را به کار بگیرید که مجموعه‌ای از توانمندی‌های مختلف را با هم ترکیب می‌کنند. در ادامه برخی از فعالیت‌ها معرفی شده‌اند که برای تقویت هوش چندگانه بسیار موثر هستند.

کلام آخر

تحقیقات متعدد وجود ارتباط بین مناطق مختلف مغز و انواع هوش را نشان داده‌اند. در مقاله‌ای که خواندید، انواع هوش در کودکان را توضیح دادیم. همچنین روش‌هایی ارائه شد که با استفاده از آن‌ها می‌توان هوش چندگانه کودک را تقویت کرد. بسیار مهم است که والدین استعدادهای منحصر به فرد فرزند خود را بشناسند و به آن‌ها کمک کنند تا به دنبال علاقه و مهارتی باشند که در آینده به آن‌ها امکان موفقیت می‌دهد.

هدف سیستم آموزشی باید تقویت هوش هر کودک باشد. تا زمانی که سیستم‌های آموزشی ما از مدل‌های کارخانه‌ای پیروی کنند و راهکار یکسانی را برای همه کودکان ارائه کنند، موثر نخواهند بود. باید به دنبال راه‌هایی باشیم که بتوانیم انواع هوش و منحصر به فرد بودن کودکان را نشانه بگیریم و استعدادهای آن‌ها را به گونه‌ای پرورش دهیم که دنیا را به مکانی بهتر تبدیل کنند.