انتقال پایتخت مشکل آلودگی هوا و کم آبی را حل می‌کند؟
تهران با مشکلات متعددی مانند شلوغی و ترافیک، آلودگی هوا و کم آبی مواجه است و باید دید که با انتقال پایتخت مشکلات زیست محیطی مرتفع می‌شوند یا مشکل از جایی به جای دیگر منتقل می‌شود.
به گزارش شیمیشی، به نقل از ایسکانیوز، سالیان دراز است که موضوع انتقال پایتخت سیاسی مطرح می‌شود. حتی در سال ۹۲ طرح امکان‌سنجی انتقال مرکز سیاسی و اداری کشور و ساماندهی و تمرکززدایی از تهران در مجلس تصویب و بعد به تصویب شورای نگهبان رسید. بعد در دولت‌های مختلف این طرح به نتیجه نرسید تا اینکه اخیرا پزشکیان رئیس جمهور ایران مجدد از انتقال پایتخت سخن گفته است.
اگرچه صحبت از انتقال سیاسی در میان است اما می‌توان این تصمیم را از ابعاد زیست محیطی هم بررسی کرد چراکه تهران با مشکلات متعددی مانند شلوغی و ترافیک، آلودگی هوا و کم آبی مواجه است و سوال اینجاست که اگر پایتخت سیاسی منتقل شود، می‌توان مشکلات تهران را تعدیل کرد؟ از جهتی آیا ممکن است که مشکلات فعلی در پایتخت جدید تکرار شوند؟
محمد درویش کارشناس محیط زیست معتقد است که تهران بیش از این ظرفیت ندارد و باید از جمعیت آن کاسته شود. وی در این باره توضیح داد: به نظر من تهران باید منتقل و کمی از بارگذاری‌های آن کاسته شود، چراکه مطابق پژوهشی که در دهه ۱۳۵۰ توسط اکولوژیست‌ها و طراحان شهری انجام و در سال‌های اول انقلاب هم بروزرسانی شد، حداکثر توان زیستی مخروط افکنه ۷۵۰ کیلومتر مربعی که تهران در آن مستقر شده، سه میلیون نفر است. امروز تهران ۱۰ میلیون اقامت شبانه و ۲۷ میلیون تردد روزانه دارد.
وی افزود: این مسئله سبب شده تا با مجموعه‌ای از مشکلات رو به رو شود. کمبود آب سبب شده که حتی از کردستان، طالقان و البرز آب به تهران منتقل کرده و مسیر رودخانه‌هایی که باید به خزر برسند را تغییر بدهند تا آب کافی تامین کنند. همین مسئله باعث ازدحام در تهران شده و این شهر را به یکی از آلوده‌ترین‌ها از نظر هوا، صوت و غیره تبدیل کرده است.
کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه در سال ۲ هزار نفر تلفات بر اثر آلودگی هوا داریم و تعداد مرده‌زایی هشت درصد است، بیان کرد: خسارت آلودگی هوا در تهران میلیاردها دلار است. فرونشست زمین در تهران هم یکی از پنج فرونشست بالا در کره زمین محسوب می‌شود. در بخش‌های از تهران مثل شهریار، معین آباد ورامین، ابردژ هم میزان فرونشست بسیار زیاد است. همه این‌ها نشان می‌دهد که تهران به شدت در حال فروپاشی اکولوژیکی است. پدیده جزیره گرمایی در آن بی‌داد می‌کند و وضعیت ترافیک در آن بسیار بد است.
وی ادامه داد: تهران یکی از شهرهایی محسوب می‌شود که آمار بالایی از تلفات وقت شهروندان را دارد و این میزان ۱۱ برابر شهر شلوغی مثل لس‌آنجلس است. پژوهشی که آقای صدرالدین علیپور در پایان نامه دکتری خود انجام داد، نشان می‌دهد که وقت شهروندان در ترافیک تهران ۲۰۰ میلیارد دقیقه به هدر می‌رود. تهران بالاترین نرخ افسردگی و خودکشی را در کل کشور دارد و سن اعتیاد و طلاق در آن کاهش پیدا کرده است. بالاترین ورودی به زندان هم از تهران است و این برای سازمان زندان‌ها هم مشکل‌ساز شده است.
درویش با اشاره به نمونه‌های مشابه این تصمیم در دنیا توضیح داد: بیش از ۳۵ کشور به دلایل مختلف پایتخت خود را تغییر داده‌اند تا بتوانند از بارگذاری‌های بیشتر جلوگیری کنند. ما می‌توانیم پایتخت را به یکی از مناطق جذاب در استان‌های محروم انتقال دهیم. استان سیستان و بلوچستان در سواحل مکران شهر جدیدی با رعایت استانداردهای روز محیط زیستی بنا کنیم. می‌توانیم جذابیت‌هایی به مراتب بیشتر از دبی، ابوظبی و دوحه ایجاد کنیم.
وی ادامه داد: اگر بتوانیم روابطمان را با دنیا بهبود ببخشیم و تحریم‌ها به پایان برسند، سرمایه‌گذارانی برای ساخت شهرهایی که می‌توانند مقصد گردشگری باشند، به ایران می‌آیند. با ساخت این چنین شهرهایی از تمرکز جمعیت در مرکز بدون آب ایران، جلوگیری می‌کنیم. این تصمیم می‌تواند گشایش‌های مهمی در آینده ایران ایجاد کند.
کارشناس محیط زیست درخصوص ویژگی‌های پایتخت جدید توضیح داد: لازم نیست که چرخ را از نو اختراع کنیم؛ وقتی کشورهایی می‌توانند در منطقه صد درصد بیابانی، خشک و گرم مثل امارات، قطر، بحرین و عربستان شهرهایی زیبا و مهاجرپذیر بسازند، طبیعی است که پتانسیل ساخت این چنین شهرهایی در نیمه جنوبی ایران وجود داشته باشد.
وی درخصوص ویژگی‌هایی که شهرهای جدید باید داشته باشند، توضیح داد: امروز تکنولوژی به قدری پیشرفت کرده که بتوان چنین شهرهایی ساخت. این شهرها باید اقتصادی داشته باشند که آب‌محور نباشد و به سمت استقرار صنایع آب‌بر و انرژی‌بر در اطرافشان نروند تا بحران‌های امروزی که در تهران، اصفهان و اردکان یزد وجود دارد، در شهرهای جدید تکرار نشود.
درویش عنوان کرد: شهرهای جدید باید طوری باشند که کسب و کارهای سبز، صنایع هایتک (صنعتی است که نقش «علم» از «تجربه» بیشتر است) و گردشگری در آن حرف اول را بزند. از طرفی با توجه به نیروی انسانی که داریم این شهرها می‌توانند، مقصد توریسم سلامت باشند تا کادر درمان ما به کشورهای حاشیه خلیج فارس مهاجرت نکنند.
وی تاکید کرد: در این شهرها باید از انرژی بادی، خورشیدی و زمین گرمایی استفاده کرد و نیازی به افزایش بارگذاری و استفاده از مازوت نداشته باشند. این شهرها می‌توانند الگوی یک شهر بوم‌محور باشند و مبلمان شهری آن‌ها خودرومحور نبوده و کلکسیونی از حمل و نقل پاک، اسکوتر، دوچرخه اشتراکی، تراموا و اتوبوس برقی در آن‌ها مورد استفاده قرار گیرد. تهران شهری مهاجرپذیر است و این باعث مشکلات متعدد شده است. اگر مرکز سیاسی را تغییر دهیم، حداکثر با تمام کارمندان حدود ۱۰۰ هزار نفر از تهران منتقل می‌شوند و این باعث توزیع عادلانه‌تر امکانات می‌شود.
عماد مطالبی دکتری برنامه‌ریزی شهری نگاه متفاوت‌تری به موضوع دارد و معتقد است که با توجه به شرایط فعلی به نظر می‌رسد که با انتقال پایتخت به پهنه دیگر مشکلات حل نمی‌شود. وی در این خصوص به ایسکانیوز گفت: تهران امروز با مشکلاتی مانند ازدحام، ترافیک، آلودگی و کمبود منابع آبی مواجه است. ما برای گرفتن تصمیمی بزرگ نیازمند امکان‌سنجی هستیم. وقتی مرکز سیاسی منتقل شود، جمعیتی شناور به مکان جدید منتقل می‌شوند.
وی افزود: این جمعیت نیاز به زیرساخت، راه، محل اقامت و غیره دارند و مشکل ازدحام، ترافیک و مصرف انرژی در دراز مدت در محل جدید ایجاد می‌شود. مرکز سیاسی نیازمند برخی خدمات است و به گروهی از کارشناسان نیاز دارد. در حقیقت یک مرکز سیاسی نیازمند طبقات مختلف اجتماعی است. بنابراین این گروه هم باید منتقل شوند. سوال اینجاست که آیا نیازسنجی شده که مکان مقصد ظرفیت تغییرات بزرگ را دارد؟ آیا بومیان می‌توانند با ساختار جدید و شکاف فرهنگی که ایجاد می‌شود، کنار بیایند؟ در واقع باید برای چنین تصمیم بزرگی مطالعه کافی انجام شود. باید بررسی شود که آیا دولت توان اقتصادی این انتقال را دارد؟ گروه کارشناسان باید روی این مسائل تحقیق کنند.
مطالبی عنوان کرد: من نمی‌گویم که این طرح سراسر مشکل‌ساز خواهد بود بلکه برخی مشکلات در تهران تعدیل می‌شود اما آیا هزینه‌ای که برای انتقال صرف می‌شود، متناسب با تعدیلی که ایجاد می‌شود، است؟ مطمئنن جمعیت شناوری که به مرکز سیاسی وصل هستند، به جای جدید می‌روند و مشکل ازحام و شلوغی در مقیاس‌های مختلف و در طول دوره‌های مختلف در محل جدید تکرار می‌شود. مشکلات تهران هم یک شبه ایجاد نشدند و سال‌ها طول کشیده است. باید نگاه راهبردی به این موضوع داشته باشیم و اثرات را در کوتاه مدت و بلندمدت بررسی کنیم.
این کارشناس معتقد است که تهران بیش از انتقال به ساماندهی نیاز دارد. وی در این باره توضیح داد: بهترین کار این است که وضعیت تهران را ساماندهی و نگاه حکمرانی خود را از تمرکزگرایی خارج کنیم. در حال حاضر تمرکز اقتصادی، اداری، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به سمت یک پهنه زیستی است. باید نگاه حکمرانی جدید ایجاد کرده و توزیع خدمات را در یک نقطه متمرکز نکنیم. اکثر صنایع بزرگ به تهران وابسته هستند و حجم عظیمی از آلایندگی به این مراکز مربوط است و اگر حتی فقط با انتقال پایتخت سیاسی بخواهیم تمرکزگرایی را تکرار کنیم، تنها تمرکز را از جایی به جای دیگر منتقل کرده‌ایم. سوداگری زمین به سمت نقاط جدید می‌روند و مشکلات از نو تکرار می‌شوند.
وی افزود: ما باید با توزیع خدمات و توزیع سکونتی جمعیت را متعادل کنیم. سند آمایشی سرزمین باید مورد توجه قرار گیرد. سند آمایش یعنی طوری عمل کنیم که بین انسان، فعالیتی که انجام می‌دهد و محیط تعادل برقرار شود. یعنی مجتمع‌هایی در نقاط مختلف ایجاد کنیم که خدمات ارائه دهند.
کارشناس برنامه‌ریزی شهری توضیح داد: مدل دیگر این است که مجموعه‌ای به نام شارستان در تهران یا نزدیک آن ایجاد کنیم که مرکز اداری و سیاسی باشد و وزارتخانه‌ها، مراکز سیاسی و تمام آنچه مربوط نگرش سیاسی پایتخت است را به آنجا انتقال بدهیم. این نوعی ساماندهی است و می‌توان از تجربه کشورهای دیگر هم استفاده کرد. در این میان باید شهرهای اقماری را به تهران متصل کرده و خطوط حمل و نقل مناسب فراهم کنیم. برای ایجاد شارستان هم گروه‌های مطالعاتی باید پهنه مورد نظر را مورد بررسی قرار بدهند.
وی ادامه داد: توزیع امکانات هم باید به گونه‌ای باشد که مردم برای هر کاری به تهران نیایند. مراکز خدمات و اداری باید در پهنه‌ها پراکنده باشند. با این روش می‌توان بدون بار اقتصادی زیاد، تهران را ساماندهی کرد. از طرفی ما باید نگاه شهرسازی را به سمت الگوی شهرهای ۱۵ دقیقه ببریم. در دنیا فرانسه در حال انجام این کار است. یعنی شعاع خدمات از هر خانه مسکونی طوری باشد که شهروند ظرف ۱۵ دقیقه به خدمات دسترسی داشته باشد. این الگوی آمایشی نوین است و در توزیع خدمات و پیوند عدالت اجتماعی و عدالت فضایی اثرگذار است.
به گزارش ایسکانیوز، بر سر این موضوع که تهران با مشکلات متعدد زیست محیطی مواجه است، اتفاق نظر وجود دارد و تقریبا همه بر این باور هستند که تهران دچار ازدحام جمعیتی شده و باید فکر به حال آن کرد. موضوع ساخت شهر جدید با اما اگرهای اقتصادی همراه است و از یک سو هم نگرانی‌هایی وجود دارد که آیا با انجام این کار مشکل تهران حل می‌شود یا خیر؟
انتهای پیام