نحوه خرید و فروش اختیار معامله

اختیار معامله (Option)

دسترسی سریع به مطالب

به طور کلی یک اختیار خرید، این حق (و نه الزام) را به خریدار آن می‌دهد که دارایی موضوع قرارداد را با قیمت معین و در تاریخ مشخص یا قبل از آن، بخرد. یک اختیار فروش نیز این حق (و نه الزام) را به خریدار آن می‌دهد که دارایی موضوع قرارداد را با قیمت معین و در تاریخ مشخص یا قبل از آن، بفروشد.

داشتن در اختیار معامله می‌تواند به مدیریت ریسک در اختیار معامله کمک کند.

همان‌طور که از تعاریف مشخص است، خریدار اختیار معامله هیچ اجباری برای خرید یا فروش دارایی در تاریخ سررسید ندارد. اما در طرف مقابل، فروشنده اختیار‌ معامله‌ ملزم است از تصمیم خریدار پیروی کند.

مزایای قرارداد اختیار معامله

اهرم مالی

در یک تعریف کلی می‌توان گفت که با توجه به مکانیزم اخذ وجه تضمین (مفهوم وجه تضمین در ادامه توضیح داده خواهد شد) در ابتدای ورود به قرارداد اختیار معامله که تنها درصدی از ارزش معامله را شامل می‌شود، می‌توانید بدون داشتن مبلغی به اندازه کل ارزش دارایی پایه، آن را معامله کنید و از بازدهی آن بهره‌مند شوید.

به طور مثال یک سرمایه‌گذار با پرداخت مبلغ ۱٬۰۰۰ تومان،‌ اختیار معامله ۱۰٬۰۰۰ سهم یک شرکت پتروشیمی را با قیمت توافقی ۳۵۰ تومان و با سررسید ۴ ماهه می‌خرد. تصور کنید قیمت آن سهم رشد کرده و قیمت به ۴۰۰ تومان رسیده است. در این حالت خریدار ۴۹۹٬۰۰۰ تومان (۱۰۰۰ – (۱۰٬۰۰۰ × (۳۵۰ – ۴۰۰))) در ازای پرداخت ۱٬۰۰۰ تومان سود خواهد کرد.

قراردادهای اختیار معامله این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند تا با پرداخت درصدی از قیمت سهم، جریان معامله خود را تثبیت کرده و در زمان باقیمانده تا سررسید، تصمیم مناسب را اتخاذ کنند.

كسب درآمد

چه قیمت‌ها افزایش یابند و چه کاهش، با تحلیل و پیش‌بینی صحیح می‌توان در این بازار کسب درآمد کرد. در واقع برخلاف معاملات سهام که تنها از افزایش قیمت آن می‌توان سود کسب کرد، در اختیار معامله اگر پیش‌بینی کاهش قیمت یک دارایی را در آینده دارید، می‌توانید با فروش اختیار‌ خرید و یا خرید اختیار‌ فروش، از سود آن بهره‌مند شوید. همچنین در بازارهای صعودی می‌توانید توسط موقعیت‌های خرید اختیار خرید و یا فروش اختیار فروش به سود برسید.

همینطور معامله‌گران این امکان را دارند تا بدون در اختیار داشتن سهم پايه، از نوسانات قيمت آن منتفع شوند.

مفاد قرارداد اختیار معامله

در زمان انعقاد هر قرارداد اختیار معامله موارد زیر مشخص می‌شود:

مبلغ یا قیمت اختیار معامله (Premium)

قیمت اختیار معامله یا پرمیوم، مبلغی است که خریدار اختیار‌ معامله‌ به فروشنده اختیار معامله می‌پردازد.

دارایی پایه، همان دارایی موضوع قرارداد است که خریدار اختیار معامله، اختیار خرید یا فروش آن را می‌خرد.

قیمت اعمال یا قیمت توافقی (Exercise price or Strike price)

قیمت اعمال قیمتی است که در زمان عقد قرارداد مشخص می‌شود. خرید یا فروش دارایی در آینده بر مبنای قیمت اعمال انجام می‌شود.

سررسید یا تاریخ انقضا، تاریخ ذکر شده در قرارداد است که اعمال اختیار در آن تاریخ (نوع اروپایی) یا قبل از آن (نوع آمریکایی) امکان‌پذیر است.

انواع قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال

قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال به دو نوع اروپایی و آمریکایی تقسیم می‌شوند.

در نوع اروپایی، اعمال اختیار‌ معامله‌ فقط در زمان سررسید امکان‌پذیر است. خریدار اختیار معامله اروپایی قبل از سررسید نمی‌تواند از اختیار خود استفاده کند.

اما در نوع آمریکایی، اعمال اختیار معامله در سررسید و هر زمانی تا قبل از تاریخ سررسید امکان‌پذیر است.

تمام قراردادهای اختیار‌ معامله‌ سهام در بازار سرمایه ایران از نوع اروپایی هستند و فقط در زمان سررسید قابلیت اعمال دارند.

انواع موقعیت‌ها در اختیار معامله

در هر قرارداد اختیار معامله، یک طرف، فروشنده و طرف دیگر خریدار است. از طرف دیگر، دو نوع اختیار شامل اختیار خرید و اختیار فروش وجود دارد. بنابراین انواع موقعیت‌ها در معاملات اختیار‌ معامله‌ به شرح زیر است:

• موقعیت خرید اختیار خرید (Long Call Option)
• موقعیت فروش اختیار خرید (Short Call Option)

• موقعیت خرید اختیار فروش (Long Put Option)
• موقعیت فروش اختیار فروش (Short Put Option)

بیشتر بخوانید:

موقعیت‌های خرید و فروش اختیار خرید

این نوع اختیار معامله به خریدار این انتخاب را می‌دهد تا در صورت تمایل، مقدار مشخصی از یک دارایی را در آینده، در زمان و قیمتی معین خریداری کند.

نمودار بالا را در نظر بگیرید. فرض کنید خریدار اختیار معامله خرید، قرارداد را به مبلغ ۵ تومان از فروشنده اختیار‌ معامله‌ خریده است (پریمیوم). قیمت اعمال قرارداد اختیار معامله نیز برابر ۱۰۰ تومان و سررسید قرارداد هم ۲ ماه آینده است. اگر در زمان سررسید، قیمت نقدی دارایی پایه در بازار بیشتر از قیمت اعمال باشد، خریدار از این افزایش قیمت منتفع خواهد شد. به این صورت که اگر قیمت نقدی دارایی پایه در بازار به ۱۳۰ تومان رسیده باشد، اما قیمت اعمال ۱۰۰ تومان باشد، اعمال قرارداد اختیار‌ معامله‌ برای خریدار ارزان‌تر از خرید همان دارایی در بازار نقدی تمام خواهد شد و خریدار با اعمال اختیار خرید، ۲۵ تومان (۳۰ تومان منهای ۵ تومان) سود خواهد کرد.

توجه داشته باشید که افزایش قیمت از نقطه الف تا ب (تصویر بالا) سودی برای خریدار اختیار خرید نخواهد داشت. چرا که این بازه برابر با اختلاف مبلغ پریمیوم (۵ تومان) تا سطح صفر است.

در مقابل اگر قیمت نقدی در بازار، پایین‌تر از قیمت اعمال در زمان سررسید باشد، خریدار می‌تواند از حق خود استفاده نکرده و قرارداد خود را اعمال نکند. بنابراین الزامی برای فروشنده ایجاد نشده و ضرر خریدار محدود به مبلغ پرداختی برای پریمیوم خواهد بود.

موقعیت فروش اختیار معامله خرید، عکس خرید اختیار‌ معامله‌ خرید است. در این قرارداد با کاهش قیمت نقدی نسبت به قیمت اعمال، فروشنده به اندازه مبلغ دریافتی پریمیوم سود خواهد کرد. در مقابل اگر قیمت افزایش یابد، به اندازه افزایش قیمت نقدی دارایی پایه نسبت به قیمت اعمال، متضرر خواهد شد.

موقعیت‌های خرید و فروش اختیار فروش

برای درک بهتر موقعیت خرید اختیار معامله فروش، نمودار بالا را در نظر بگیرید. فرض کنید قیمت اختیار‌ معامله‌ (پریمیوم) ۷ تومان و قیمت اعمال ۷۰ تومان است. اگر قیمت نقدی دارایی پایه، کمتر از قیمت اعمال گردد، برای خریدار اختیار معامله فروش بهتر است تا از اختیار خود استفاده کند. مثلا فرض کنید قیمت نقدی دارایی به ۵۰ تومان رسیده ولی خریدار اختیار‌ معامله‌ فروش، با اعمال اختیار خود می‌تواند دارایی پایه را به قیمت ۷۰ تومان به فروش برساند. در این حالت خریدار اختیار معامله فروش به اندازه ۱۳ تومان (قیمت اعمال منهای پریمیوم) سود خواهد کرد.

البته توجه داشته باشید که کاهش قیمت از نقطه الف تا نقطه ب (مشخص شده در تصویر بالا) همچنان عایدی برای خریدار اختیار معامله نخواهد داشت. چرا که این فاصله برابر با مبلغ پرداختی پریمیوم (۷ تومان) تا نقطه صفر است.

همچنین اگر قیمت نقدی دارایی پایه افزایش یابد، منطقی نیست که خریدار از اختیار‌ معامله‌ خود استفاده کند و نهایتا تا سقف قیمت پریمیوم متضرر خواهد شد.

موقعیت فروش اختیار معامله فروش نیز عکس خرید اختیار معامله فروش است. در این قرارداد افزایش قیمت دارایی پایه منجر به سود فروشنده اختیار معامله تا سقف پریمیوم (۷ تومان) خواهد شد. کاهش قیمت دارایی پایه نیز هر چه نسبت به مبلغ اعمال بیشتر باشد،‌ ضرر فروشنده اختیار فروش نیز بیشتر می‌شود.

دامنه سود و زیان قراردادهای اختیار معامله

معاملات قراردادهای اختیار معامله بدون  انجام می‌شود. در نتیجه دارندگان موقعیت خرید اختیار معامله‌های خرید و فروش، میزان ضرر خود را محدود می‌کنند. همچنین دامنه سود در خرید اختیار خرید نامحدود و در خرید اختیار فروش محدود به قیمت اعمال است. اما در مقابل ممکن است دارندگان موقعیت فروش در اختیار معامله‌ی خرید، نامحدود و دارندگان موقعیت فروش در اختیار معامله فروش، محدود به قیمت اعمال ضرر کنند.

به دلیل وسیع بودن دامنه زیان در موقعیت‌های فروش اختیار خرید و فروش اختیار فروش، معامله این موقعیت‌ها بسیار پر ریسک محسوب شده و پیشنهاد می‌شود پیش از سرمایه‌گذاری روی جزئیات آن تسلط کافی داشته باشید.

وضعیت بازدهی اختیار معامله

یک قرارداد اختیار معامله از لحاظ بازدهی می‌تواند در یکی از وضعیت‌های زیر قرار بگیرد:

الف) اختیار معامله در سود (in the money): اختیار معامله در سود وضعیتی است که در آن، خریدار اختیار‌ معامله‌ با اعمال اختیار خود به سود می‌رسد.

ج) اختیار معامله در زیان (out of the money): اختیار معامله در زیان وضعیتی است که در آن، خریدار اختیار‌ معامله‌ با اعمال اختیار خود زیان می‌کند.

به طور خلاصه و با توجه به قیمت اعمال و قیمت نقدی دارایی پایه، داریم:

وجه تضمین اختیار معامله سهام

به طور کلی وجه تضمین به ۲ دسته «وجه تضمین اولیه» و «وجه تضمین لازم» تقسیم می‌شود.

وجه تضمین اولیه

همانطور که پیش‌تر اشاره شد حق اعمال قرارداد، در اختیار شخصی است که موقعیت خرید را در قراردادهای اختیار معامله دارد. در نتیجه خریدار نیازی به تودیع وجه تضمین در هیچ یک از قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش ندارد. خریدار اختیار معامله برای ثبت سفارش صرفا باید به اندازه ارزش معامله‌ به همراه کارمزد‌های مربوطه در حساب عملیاتی خود پول داشته باشد. برای محاسبه ارزش معامله کافی است قیمت اختیار‌ مورد نظر را در اندازه قرارداد ضرب کنید.

اما در مقابل چون فروشنده ملزم به اجرای تعهدات در قبال خریدار است، باید برای ثبت سفارش فروش مبلغی تحت عنوان وجه تضمین اولیه در حساب قدرت خرید خود در سامانه‌های معاملاتی داشته باشد. مبلغ وجه تضمین اولیه ثابت بوده و فقط در زمان ثبت سفارش فروش کاربرد دارد. شما می‌توانید مبلغ وجه تضمین را در تابلو معاملاتی نماد مشاهده کنید.

وجه تضمین لازم

پس از ثبت سفارشات فروش (موقعیت باز معامله) بورس مبلغ نهایی وجه تضمین را تحت عنوان وجه تضمین لازم، در پایان جلسه معاملاتی محاسبه و اعلام می‌کند. در نتیجه بر اساس مبلغی که هر روز اعلام ‌می‌شود، مشتری باید حداقل ۷۰ درصد از مبلغ اعلامی را در حساب قدرت خرید خود در سامانه‌های معاملاتی داشته باشد. در غیر این صورت اخطاریه افزایش وجه تضمین دریافت کرده و باید قدرت خرید خود را شارژ کند.

تاثیر اقدامات شرکت بر روی اختیار معامله

اگر نماد مربوط به شرکت به هر دلیلی متوقف یا بازگشایی شود، توقف یا بازگشایی نماد معاملاتی قرارداد اختیار معامله آن نیز به صورت همزمان با سهم پایه در بازار نقدی و به یک روش انجام می‌شود.

همچنین در صورتی که یک شرکت افزایش سرمایه داشته باشد، قیمت اعمال، اندازه قرارداد و سقف موقعیت‌های یک گروه اختیار معامله تعدیل خواهد شد. در همین راستا بورس پیش از بازگشایی نماد اختیار معامله تغییرات لازم را اعمال و اعلام می‌کند. این تعدیل از طریق فرمول زیر محاسبه می‌شود:

تقسیم سود نقدی نیز منجر به تعدیل قیمت اعمال در قرارداد‌های اختیار معامله خواهد شد. بورس نیز پیش از بازگشایی نماد اختیار معامله، تغییرات لازم را از طریق فرمول زیر بر روی قیمت اعمال انجام خواهد داد.

نحوه معامله قراردا‌د اختیار معامله در مفید آنلاین

ارسال سفارش برای نمادهای اختیار معامله همانند سایر  است. برای این کار ابتدا نماد مورد نظر خود را در قسمت  اضافه یا در قسمت ارسال سفارش وارد کنید.

بعد از انتخاب و یا جستجوی نماد در ، در قسمت جزئیات اطلاعات قرارداد مانند اندازه قرارداد، تاریخ سررسید، وجه تضمین و قیمت اعمال نمایش داده خواهد شد.

در گام بعدی با توجه به مظنه‌های اصلی سفارشات، با وارد کردن تعداد و قیمت دلخواه در قسمت خرید و فروش، می‌توانید قراردادهای اختیار را سفارش‌گذاری کنید.

توجه به این نکته ضروری است که هنگام ارسال سفارش فروش اختیار خرید و یا فروش اختیار فروش، اگر سفارش شما فزاینده باشد وجه تضمین اولیه در قدرت خرید شما بلوکه خواهد شد.

*سفارش فزاینده به سفارشی گفته می‌شود که باعث افزایش موقعیت‌های باز معامله‌گر می‌شود.

لازم به ذکر است که وضعیت سفارش ثبت شده از قسمت «سفارشات باز» قابل مشاهده است. توجه داشته باشید مادامی که سفارش انجام نشده باشد، می‌توانید آن را حذف یا ویرایش کنید.

همینطور در صورت انجام سفارش یا برای اطلاع از تعداد موقعیت‌های باز، وارد بخش وضعیت سفارشات شده و روی قسمت «موقعیت‌های باز» کلیک کنید.

وضعیت حساب مشتقه را نیز می‌توان از بالای صفحه و کنار قدرت خرید چک کرد. اگر این ویژگی برای شما فعال نیست می‌توانید با مراجعه به بخش تنظیمات، این قابلیت را فعال کنید.

به طور کلی وضعیت حساب مشتقه سه حالت مختلف دارد:

• عادی: مانده مشتری برای وجوه تضمین و مبلغ مسدود شده سفارش کافی است.
• در خطر: مانده مشتری از حداقل وجه تضمین (به علاوه مبالغ مسدود شده سفارشات) بیشتر است اما برای مجموع وجوه تضمین و مبالغ مورد نیاز برای سفارشات کافی نیست.
• اخطار افزایش وجه تضمین: مانده مشتری از حداقل وجه تضمین بعلاوه مبالغ مسدود شده سفارشات کمتر است.

نحوه تسویه نقدی اختیار معامله سهام

برای تسویه نقدی اوراق مشتقه، باید در تاریخ سررسید قرارداد وارد منو مفید آنلاین شوید. سپس بر روی گزینه تسویه اوراق مشتقه کلیک کنید.

در صفحه باز شده، از ستون «آخرین مهلت ثبت درخواست» زمان مجاز برای ارسال درخواست اعمال مشخص شده است. در این بخش می‌توانید با توجه به تعداد موقعیت‌های باز اقدام به ثبت درخواست کنید. توجه داشته باشید تنها مشتریانی که در سود باشد می‌توانند وارد فرآیند تسویه نقدی شوند. برای این کار لازم است تا فرم مربوطه را تکمیل کرده و بر روی دکمه ثبت درخواست کلیک کنید. (تصویر زیر)

در نهایت پس از پایان مهلت ثبت درخواست، باید منتظر اعلام نتایج تسویه نقدی باشید. پس از ابلاغ، در ستون «تعداد موقعیت اعمال شده» تعداد موقعیت تخصیص یافته نمایش داده شده و محاسبات مربوط به تسویه نیز بروزرسانی می‌گردد.

جزییات فرم درخواست تسویه نقدی اختیار

در فرم یاد شده گزینه‌هایی وجود دارد که می‌تواند بر دارایی شما تاثیرگذار باشد. در نتیجه بهتر است با کارکرد هر یک از این گزینه‌ها آشنا باشید. موارد موجود در این فرم به شرح زیر است:

موافقت با تسویه به کسر: با فعال کردن این گزینه تنها بخشی از قرارداد شما که امکان تسویه نقدی دارد، به صورت نقدی تسویه خواهد شد. به عنوان مثال در صورتی که اندازه قرارداد ۱۰۰۰ سهم باشد ولی تعداد سهم قابل تخصیص جهت تسویه نقدی ۷۵۰ سهم باشد، برای آن ۷۵۰ سهم، تسویه نقدی انجام شده ولی برای الباقی ۲۵۰ سهم باقی مانده، فرآیند تسویه نقدی انجام نمی‌شود و در صورت تایید، به صورت فیزیکی انجام نمی‌شود و به عبارتی ۲۵۰ سهم مانده، سوخت می‌شود. البته لازم به ذکر است که اگر شخص دارای ۲ قرارداد (یا بیشتر) باشد، با این شرایط مابقی قراداد وارد فرآیند تسویه فیزیکی شده و سوخت نمی‌شود.

اعمال حداکثری: با انتخاب این گزینه تمامی موقعیت‌های باز شما در نماد مربوطه (در روز تسویه نقدی) اعمال خواهد شد.

تعداد درخواست برای تسویه: در این کادر تعداد موقعیت‌هایی را که تمایل به تسویه نقدی آن‌ها دارید، مشخص می‌کنید.

موافقت با اعمال در صورت کسری موقعیت: این امکان فقط زمانی کاربرد خواهد داشت که پیش از تاریخ تسویه، تعداد درخواست تسویه را مشخص کرده‌اید اما در زمان تسویه تعداد موقعیت‌های شما کمتر از تعداد درخواستی باشد. در این صورت با انتخاب این گزینه حداکثر تعداد موقعیت باز موجود در دارایی شما در تسویه نقدی شرکت داده می‌شود.

فرض کنید یک معامله‌گر ۲۵ موقعیت خرید داشته و در کادر «تعداد درخواست» تعداد ۱۲ موقعیت را وارد کرده است. اگر تعداد موقعیت‌های باز وی در روز تسویه به ۱۰ موقعیت کاهش بیابد، در روز تسویه  ۱۰ موقعیت باقیمانده جایگزین ۱۲ موقعیت وارد شده قبلی خواهد شد.

نحوه تسویه فیزیکی اختیار معامله سهام

معمولا زمان تسویه فیزیکی یک روز پس از انجام و مشخص شدن نتایج تسویه نقدی آغاز می‌شود. برای ثبت درخواست تسویه فیزیکی اختیار معامله می‌توانید به سربرگ «درخواست تسویه فیزیکی اختیار» رجوع کنید.

در این فرم نیز می‌توان وضعیت‌های مختلفی را برای تسویه فیزیکی انتخاب کرد. کارایی هرکدام از این گزینه‌ها به شرح زیر است:

موافقت با تسویه در زیان/بی تفاوت: با فعال کردن این گزینه اعمال قرارداد شما حتی هنگامی که در حالت زیان یا بی‌تفاوت باشد هم انجام خواهد شد. توجه داشته باشید که اگر قرارداد شما در زیان باشد ولی این گزینه را فعال نکرده باشید، حتی پس از ثبت درخواست نیز موقعیت‌های شما تسویه نخواهد شد.

اعمال حداکثری: پس از فعال‌سازی این گزینه همه موقعیت‌های باز شما در نماد مورد نظر، به صورت فیزیکی اعمال خواهد شد. توجه داشته باشید که تعداد موقعیت‌های باز، با توجه به باقیمانده موقعیت‌های شما پس از تسویه نقدی نمایش داده می‌شود.

بهترین بروکر برای اسکالپینگ بروکری است که اسپرد و کمیسیون پایینی داشته باشد.

تعداد درخواست برای تسویه: در این کادر هر تعداد از موقعیت‌های خود را که تمایل به تسویه فیزیکی آن‌ها دارید، مشخص می‌کنید.

موافقت با اعمال در صورت کسری موقعیت: این مورد در تسویه فیزیکی، کارکردی مشابه با همین گزینه در تسویه نقدی دارد.

بعد از تکمیل فرم با انتخاب گزینه «ثبت درخواست تسویه فیزیکی اختیار» درخواست شما ثبت می‌شود. سپس باید منتظر اعلام نتایج تسویه فیزیکی از سمت مدیریت فناوری بورس باشید. معمولا بروزرسانی در روز کاری بعد انجام خواهد شد.

توجه داشته باشید که دارندگان موقعیت اختیار خرید که تقاضای تسویه فیزیکی دارند، باید به اندازه مبلغ مورد نیاز برای تسویه، حساب خود را شارژ کنند. این مبلغ را می‌توان از طریق فرمول زیر محاسبه کرد.

آموزش بورس با آموزش مفید

اگر علاقه‌مند به  به صورت رایگان هستید، سامانه آموزش مفید با برگزاری کلاس‌های آنلاین، دوره‌های ویدیویی و بیش از ۱۰۰۰ مطلب آموزشی، مرجع مناسبی برای شما خواهد بود. این آموزش‌ها شامل ، ، ،  و ده‌ها موضوع مرتبط دیگر است.

بیشتر بخوانید:

سوالات فعالان بازار سرمایه همواره تمایل دارند از ابزارهای مختلفی استفاده کنند تا ریسک معاملاتی خود را به حداقل رسانند؛ یکی از این مقوله‌ها که به تازگی وارد بورس اوراق بهادار تهران شده، اختیار معاملات است؛ در حال حاضر اختیار خرید در بورس اوراق بهادار قابل معامله است و اختیار فروش نیز بزودی قابل معامله خواهد بود. فعالان بازار سرمایه می‌توانند با استفاده از اختیار خرید ریسک فعالیت‌های بورسی خود را کاهش دهند و در این حوزه به سرمایه‌گذاری بپردازند.

این اختیارات در راستای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری به فعالان بازار سرمایه کمک خواهد کرد و سهامداران می‌توانند در معاملاتی که از ریسک بالایی برخورد است، از اختیار معاملات استفاده کنند. با توجه به اینکه قراردادهای اختیار معامله به دو دسته اختیار خرید و فروش طبقه‌بندی می‌شوند، در ادامه به ویژگی‌های خرید و فروش اختیار معاملات اشاره خواهیم کرد.

توافقی برای آینده!

به صورت کلی اختیار معامله، قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است و بورس اوراق بهادار اختیار معاملات سهام شرکت‌های مختلف بورسی را تعیین می‌کند؛ بر اساس این قرار داد، خریدار قرارداد حق دارد که مقدار معینی از دارایی مشخص شده در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد؛ به این معنا که دو طرف توافق می‌کنند در آینده معامله‌ای انجام دهند.

در اختیار معامله این موضوع بسیار حائز اهمیت است که در این معامله، خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد. این در حالی است که از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، بر اساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است. در این میان دارنده قرارداد خریدار در اعمال حق خود مختار است و هیچ تعهد و الزامی ندارد.

در صورت صرف ‌نظر او از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد؛ اما از طرف دیگر فروشنده در صورت خواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

قرارداد اختیار معامله اساساً برای کاهش ریسک ابداع شده است. اما به دلیل دارابودن ویژگی اهرمی این ابزار، عموماً استفاده آن در بازارها برای معاملات پر ریسک صورت می‌گیرد. بنابراین توصیه می‌شود سرمایه‌گذاران پیش از اقدام به انجام معاملات اختیار معامله، حتماً از  شرایط، قوانین و بایدها و نبایدهای آن مطلع شوند.

اختیار خرید به حقى براى خرید یک دارائى در قیمت معینى اشاره دارد و سرمایه‌گذاران می‌توانند فقط نسبت به اخذ موقعیت خرید در نمادهای ایجاد شده اقدام کنند؛ به این معنا که فعالان بازار سرمایه بر اساس تحلیل‌های بورسی مختلف، پیش‌بینی می‌کنند.

به عنوان نمونه سهام ایران خودرو از قیمت ۲۷۰ تومان (قیمت تابلو در زمان حال) طی دو ماه آینده با رشد ۳۰ تومانی همراه خواهد شد و به ۳۰۰ تومان می‌رسد. بر اساس این موضوع، فعالان بازار سرمایه می‌توانند اختیار معامله دو ماه آینده سهام ایران خودرو را با قیمت ۱۰ تومان خریداری کنند؛ در صورتی که پس از دو ماه قیمت سهام ایران خودرو ۳۰ تومان یا  بیشتر، افزایش پیدا کرده باشد، سهامداران می‌توانند قیمت ۲۷۰ تومان را بپردازد و سهام را خریداری کنند. در صورتی که قیمت سهام کاهش پیدا کرده باشد، سهامداران صرفاً با زیان ۱۰ تومانی همراه می‌شوند که در ابتدا بابت خرید اختیار معامله خرید پرداخت کرده‌ است.
بنابراین با خرید یک اختیار خرید خودرو، سهامدار حق خرید ۱۰ هزار سهم خودرو را در تاریخ اعمال و با قیمت اعمال خواهد داشت.

به صورت کلی در صورتی که بعد از خریدن یک اختیار معامله قیمت سهام افزایش پیدا کند؛ از آنجا که قیمت اعمال ثابت است، پس ارزش این اختیار خرید بالا مى‌رود و اختیار معامله‌هایی با همان شرایط حالا با قیمت (حق شرط) بالاترى معامله مى‌شوند. به همین ترتیب، اگر قیمت سهام کاهش یابد؛ قیمت اختیار خرید نیز کاهش خواهد یافت. در این میان فعالان بازار سرمایه می‌توانند خود اختیار معامله خرید را تا قبل از رسید به موعد زمانی به فروش نیز رسانند. اختیار خرید یافروش به روشی که در مثال آورده شد، به عنوان ابزار کاهش دهنده ریسک در آینده به شمار می آید، اما با توجه به این موضوع که اختیار معامله در بورس بهادار تهران مقوله‌ای جدید است، پیشنهاد می‌شود سهامداران با اطلاعات کافی و با در نظرگرفتن شرایط به خرید و فروش اختیار معاملات بپردازند و از ریسک‌هایی که نسبت به آن‌ها اطلاع ندارند، بپرهیزند.

معاملات اختیار خرید و فروش با قصد نوسانگیری از ریسک بالایی برخوردار است و نیازمند دسترسی به اطلاعات زیادی است (باید سهامداران به خوبی بر روی تحلیل بازار سرمایه مسلط باشند). لذا معامله این نوع قراردادها به همه افراد توصیه نمی‌شود.

آشنایی با نماد اختیار معامله خرید

در حال حاضر (در دی ماه ۹۵) اختیار معامله خرید برای ۳ شرکت ایران خودرو، فولاد مبارکه اصفهان و ملی صنایع مس ایران درنظر گرفته شده که قابل معامله دربورس اوراق بهادار است. نماد اختیار معامله با افزودن حرف “ضـ” به ابتدای بخشی از نماد شرکت‌های مذکور ایجادمی‌شود. برای مثال: ضخود (اختیار خ خودرو)، ضفملی، ضفولا. نمادها علاوه بر حروف مذکور شامل تاریخ اعمال و قیمت اعمال نیز هستند. به عنوان مثال “اختیارخ خودرو-۳۰۰۰-۱۳۹۵/۱۱/۲۷ (ضخود۰۰۵)” نشان دهنده اختیار خرید خودرو در تاریخ ۱۳۹۵/۱۱/۲۷ با قیمت ۳,۰۰۰ ریال است. قیمت ۳۰۰۰ ریال قیمت مورد پیش بینی شده در تابلوی معاملاتی روز ۲۷ بهمن ۹۵ است.  اما قیمت خرید اختیار خرید ضخود۰۰۵، ۲۵۰ ریال است.

از آنجا که ممکن است در تاریخ اعمال یکسان، قیمت اعمال متفاوت باشد؛ بنابراین یک شرکت بر حسب قیمت اعمال می‌تواند چند نماد معاملاتی داشته باشد. مثال: ضخود۰۰۴ و ضخود۰۰۵

در حال حاضر هر اختیار خرید شامل ۱۰ هزار سهم نماد مورد نظر در تاریخ اعمال است.

معاملات اختیار خرید بدون دامنه نوسانی است.

اختیار خرید نماد ضخود۰۰۵- تاریخ اعمال و قیمت اعمال

اختیار فروش

اختیار فروش به دارنده حق می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد. اخذ موقعیت فروش فقط برای بستن موقعیت‌های خرید قبلی اخذ شده، امکان پذیر خواهد بود. درحالی‌که خریدار قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را می‌خرید، خریدار قرارداد اختیار فروش پیش‌بینی می‌کند که قیمت در آینده کاهش خواهد یافت.

به عبارت ساده‌تر اختیار فروش برای زمانی است که فعالان بازار سرمایه بر اساس تحلیل‌های بورسی خود، پیش‌بینی می‌کنند که قیمت سهامی در آینده کاهش پیدا می‌کند.

به عنوان نمونه سهامداران پیش‌بینی می‌کنند که سهام ایران خودرو با قیمت ۲۷۰ تومان طی دو ماه آینده به ۲۵۰ تومان خواهد رسید و ۲۰ تومان قیمت این سهام کاهش پیدا خواهد کرد. در چنین شرایطی سهامداران می‌توانند با پرداخت به عنوان نمونه ۱۰ تومان، اختیار فروش سهام ایران خودرو را خریداری کنند.

این موضوع بسیار حائز اهمیت است که خریدار اختیار فروش، انتظار نزول قیمت سهام را دارد. در حالی که فروشنده انتظار دارد که قیمت سهام به همان نسبت باشد یا افزایش یابد. به صورت کلی با توجه به اینکه اختیار فروش به دارنده آن اجازه فروش سهام در قیمت مقطوع را مى‌دهد، کاهش در قیمت سهام، اختیار فروش را ارزشمندتر مى‌نماید و برعکس، اگر قیمت سهام افزایش یابد، اختیار فروش کم‌ارزش مى‌شود.

در این میان اگر قیمت سهام کمتر از قیمت اعمال باشد، اختیار فروش را ”باقیمت“ گویند. از طرفی ذکر این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است که گاهی از مواقع بهتر است، اختیار فروش باقیمت را قبل از انقضاء اعمال نمود. اگر قیمت سهام بیش از قیمت اعمال باشد، آن اختیار فروش را ”بى‌قیمت“ گویند؛ این نوع اختیار معامله هیچ‌گاه نباید اعمال شود و بالاخره اگر قیمت سهام برابر قیمت اعمال شود، اختیار فروش را ”به قیمت“ گویند.

نحوه اعمال اختیار معاملات

به صورت کلی از نظر نحوه اعمال، اختیار معاملات به دو دسته تقسیم می شوند؛ دسته اول، اختیار معامله آمریکائى است که در هر زمانى از طول دوره خود قابل اعمال است. دسته دوم نیز اختیار معامله اروپائى است که فقط در تاریخ انقضاء قابل اعمال است. در بورس اوراق بهادار تهران قرارداد‌های اختیار معاملات، اختیار معاملات از نوع اروپایی هستند و فقط در سر رسید‌ قابلیت اعمال خواهند داشت.

حجم قرارداد‌های اختیار معاملات

قراردادهای اختیار معامله استاندارد شامل ۱۰ هزار اختیار معامله یک واحدى است؛ به این معنا که اگر سرمایه‌گذار یک اختیار معامله بخرد، در واقع این اختیار معامله نمایانگر اختیار خرید یا فروش ۱۰ هزار سهم است. ذکر این نکته نیز بسیار حائز اهمیت است که اگر سهام شرکت بورسی افزایش سرمایه دهد یا سود سهمى اعلام کند، در تعداد سهام استاندارد قرارداد استثنائى رخ مى‌دهد؛ در این صورت، تعداد سهم‌هایى که توسط قرارداد استاندارد مشخص مى‌شوند، با توجه به تغییر سرمایه شرکت تعدیل مى‌شوند.

به‌عنوان نمونه اگر در مثال قبل شرکت ایران خودرو ۱۵ درصد سود سهمى اعلام کند، تعداد سهم‌هاى قرارداد از ۱۰,۰۰۰ به ۱۱,۵۰۰ سهم تغییر پیدا مى‌کند. به‌علاوه قیمت اعمال نیز (۰٫۸۶۹۵=۱٫۱۵÷۱) تعدیل شده و به نزدیک‌ترین یک‌هشتم قیمت سابق خود (۰٫۸۷۵) گرد مى‌شود.

برای اختیار معاملات از کجا باید شروع کرد؟

به صورت کلی چگونگی اعمال قراردادهای اختیار معاملات به صورت غیر خودکار است و دارندگان موقعیت بازخرید در صورت تمایل به اعمال، باید درخواست اعمال خود را از طریق کارگزاری‌هایی مانند و مطابق با قرارداد مشتری کارگزار، به اتاق پایاپای اعلام کنند.

در این میان تسویه در قراردادهای اختیار معامله سهام به سه صورت فقط نقدی، اول نقدی بعد فیزیکی و صرف فیزیکی امکانپذیر است. در دوره سه ماهه نخست آغاز معاملات قراردادهای اختیار معامله و در راستای کمک به توسعه بازار قراردادهای اختیار معامله سهام، کارمزد همه ارکان به جز کارگزار، صفر در نظر گرفته شده است.

سخن آخر

تاریخچه اختیار معاملات در کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد که این موضوع در راستای کاهش ریسک معاملات و افزایش جذابیت و تنوع در بازار سرمایه راه اندازی شده است؛ با توجه به این موضوع، فعالان بازار سرمایه می توانند در راستای کاهش ریسک معاملاتی خود از اختیار معاملات استفاده کنند و با مراجعه به کارگزاری‌هایی مانند کارگزاری آگاه، درخواست اعمال خود را مطرح سازند. در این میان همان طور که پیش تر مطرح شد، با توجه به تازگی اختیار معاملات، توصیه می شود که سهامداران از خرید و فروش اختیار معاملات قبل از موعد زمانی آن بپرهیزند؛ چون با این اقدام، سهامداران ریسک معاملاتی خود را بسیار افزایش داده‌اند و ممکن است با ضرر و زیانی جبران ناپذیر مواجه شوند.

Top of Form

آیا از کارگزار خود تخفیف نقدی کارمزد، وام قرض‌الحسنه و یا اعتبار دریافت می‌کنید؟

کارگزاری آگاه به تمام مشتریان خود این خدمات را ارائه می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر، فرم ذیل را تکمیل نمایید تا با شما تماس بگیریم.

Bottom of Form

متداول

قرارداد اختیار معامله یا آپشن (option) یکی از پیچیده ترین مفاهیم بازار سرمایه است و نوعی ابزار مشتقه محسوب می شود که فعالین بازار سرمایه می‌توانند آن را خرید و فروش کنند. اختیار معامله در واقع یک قرارداد است میان خریدار و فروشنده اوراق که خریدار با پرداخت مبلغی به فروشنده حق اعمال معامله مشخصی در آینده را برای خود خریداری میکند. با وجود اینکه این ابزار مشتقه در بازارهای مالی بیشترین کاربرد را دارد اما در زندگی روزمره نیز استفاده های فراوانی دارد.

احتمالا برای شما هم این سوال بوجود آمده باشد که کاربردهای اختیار معامله چه هستند؟ در این مقاله از مجله کاریزما به این موضوع می‌پردازیم و توضیح خواهیم داد که: اختیار معامله چیست؟ انواع اختیار معامله کدام است؟ نحوه خرید و فروش اختیار معامله ها چگونه است؟ تفاوت اختیار معامله و بازار آتی چیست؟ و به طور کلی همه چیز درباره قرارداد اختیار معامله و کاربردهای آن و همچنین سازو کار اختیار معامله را توضیح خواهیم داد.

اختیار معامله در زندگی روزمره

یکی از ساده ترین مثال‌های قراردادهای اختیار معامله بیمه است که عامه مردم با آن آشنا هستند. در خرید بیمه (چه بیمه عمر باشد یا شخص ثالث و هر بیمه ی دیگری) خریدار با پرداخت مبلغ مشخصی در بازه های زمانی مشخص حق استفاده از خدمت خاصی در آینده را برای خود ذخیره میکند. در واقع ممکن است در آینده شخص تمایل به استفاده از آن خدمت را داشته باشد یا نداشته باشد.

به طور مثال بیمه گزار (بیمه شونده یا در واقع خریدار بیمه) قرارداد بیمه ای با کارگزار بیمه (فروشنده بیمه) منعقد میکند و حق بیمه ای را به وی پرداخت میکند که در طول یک سال آینده از خدمت درمان آن بیمه استفاده کند. ممکن است در طول یک سال هیچ موردی پیش نیاد که خریدار از حق بیمه خود استفاده کند اما به محض اینکه تمایل به استفاده از این بیمه را داشت، کارگزار بیمه موظف است که هزینه دریافت آن خدمت را به بیمه گزار پرداخت کند زیرا در ازای دریافت حق بیمه متعهد شده بود.

البته مثال های دیگری نیز در زندگی روزمره وجود دارد که نمونه ای از قراردادهای اختیار معامله هستند مانند پرداخت حق پارکینگ، رزرو هتل و پیش خرید تورهای مسافرتی و … که بسیار با آنها سروکار داریم.

اختیار معامله قراردادي است بین خریدار و فروشنده که براساس آن خریدار قرارداد، حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. چنانچه از این تعریف پیداست، خریدار در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و برای خرید این حق مبلغ مشخصی را به فروشنده پرداخت میکند. فروشنده نیز در ازای دریافت این مبلغ متعهد میشود که هر زمان خریدار درخواست کند آن دارایی مشخص را به وی بفروشد یا از وی بخرد.

از آنجاییکه فروشنده در این قرارداد متعهد است بنابراین برای جلوگیری از امتناع وی از انجام قرارداد، وجه تضمینی را نزد یا اتاق پایاپای قرار میدهد. براساس مطالبی که گفته شد اختیار معامله ها چهار مولفه مهم دارند که در هر قرار داد تعیین میشوند که شامل:

• قیمت اعمال (Strike Price): به قیمتی گفته میشود که در زمان سررسید، خرید یا فروش بر اساس آن صورت می‌گیرد.
• قیمت اختیار (Premium): همان مبلغی است که در ابتدا خریدار بابت حق اختیار به فروشنده پرداخت می‌کند.

ویدئو آشنایی با قراردادهای اختیار معامله: 

تاریخچه اختیار معامله

شاید بتوان گفت اولین قرارداد های اختیار معامله را برای کشت زیتون و روغن کشی استفاده کرده اند. در آن زمان به دلیل تغییرات محیطی و آب و هوا تولید محصول زیتون هر ساله متغیر بود تولید کنندگان زیتون در یک سال سود بسیار خوبی کسب می‌کردند و سال بعد ضرر می‌دیدند.

تالس (فیلسوف یونانی) با صاحبان دستگاه‌های روغن کشی قرارداد جالبی بست. محصولات زیتون در فصل بهار برداشت می‌شدند، تالس در فصل زمستان در ازای پرداخت مبلغی، دستگاه‌های روغن کشی را برای فصل بهار با مبلغی که در زمان بستن قرارداد تعیین کردند، اجاره کرد با این شرط که اگر دستگاه‌ها را نخواستم  مبلغ اجاره برای خود صاحبان دستگاهها باشد و تالس ادعایی بابت ان نداشته باشد.

سال بعد که زیتون‌ها بسیار زیاد بودند، تالس دستگاه‌ها را با همان مبلغ توافق شده اجاره کرد و دوباره آنها را با قیمت بالاتر در اختیار صاحبان دستگاه‌ها و سایر افراد قرار داد و از این راه سود زیادی به دست آورد.

در واقع در این معامله، یک اختیار مورد توافق قرار گرفت. تالس چون بهای اجاره را از پیش پرداخت کرده بود این اختیار را داشت که از دستگاه‌ها استفاده کند یا نکند، دقت کنید که الزام و تعهدی نداشت، صاحبان دستگاهها هم تعهد داده بودند که اگر تالس بخواهد از دستگاه‌ها استفاده کند باید با همان قیمت از قبل تعیین شده موافق باشند.

پس از اینکه دانستیم اختیار معامله چیست؟ خوب است به این سوال پاسخ دهیم که انواع قراردادهای اختیار معامله کدام است؟ اختیار معامله را می‌توان از نظر حق اختیار، سبک اعمال و در سود و زیان بودن، در دسته بندی های مختلفی قرار داد. انواع اختیار معامله از لحاظ حق اختیار در دو دسته اختیار خرید و اختیار فروش قرار می‌گیرند.

قرارداد اختیار معامله خرید به خریدار این حق را می‌دهد که در زمانی مشخص از آینده و در ازای مبلغ تعیین شده (premium)، مقدار مشخصی از یک دارایی را از فروشنده خریداری کند. و فروشنده نیز متعهد میشود که آن دارایی را به وی بفروشد. 

اختیار فروش (put option)

قرارداد اختیار معامله فروش به خریدار این حق را می‌دهد که در زمان مشخص در ازای مبلغ تعیین شده مقدار مشخصی از یک دارایی را به فروشنده بفروشد. متعاقبا فروشنده در صورت تمایل خریدار باید آن دارایی را از وی بخرد.

بنابر آنچه که گفته شد میتوانیم بگوییم در اختیار معامله چهار موقعیت وجود دارد:

۱– خرید اختیار خرید

۲– فروش اختیار خرید

فروشنده این اختیار متعهد است تعداد معینی از دارایی پایه در تاریخ سررسید و به قیمت مشخص را به خریدار بفروشد. در واقع موقعیت فروش در اختیار خرید طرف مقابل خریدار اختیار خرید است. دارندگان این موقعیت از کاهش قیمت ها سود خواهند برد. آن ها پیش بینی می کنند که قیمت سهام تا سررسید روند نزولی داشته و یا به قیمت اعمال برسد. یعنی قیمت دارایی در زمان سررسید به گونه ای باشد که احتمال رود خریدار اختیار خرید از اعمال اختیار خود صرف نظر کند. در این صورت سود آن به میزان فروش قرارداد اختیار معامله در تاریخ معامله اختیار می باشد که همان premium است. 

شکل شماره 1

۳– خرید اختیار فروش

۴– فروش اختیار فروش

دارنده آن تعهد میکند که تعداد مشخصی از دارایی را در تاریخ سررسید و به مبلغ معین از خریدار این اختیار ، بخرد. سود دارنده این موقعیت زمانی است که پیش بینی نماید قیمت ها در تاریخ سررسید به حدی بالا رود و یا با قیمت اعمال مساوی شود که خریدار این موقعیت از اعمال اختیار خود صرف نظر نماید. در این صورت سود آن به میزان فروش قرارداد اختیار معامله در تاریخ معامله اختیار می باشد که همان premium اختیار است. 

سود و زیان خریدار و فروشنده اختیار فروش در شکل زیر نشان داده شده است.

شکل شماره 2

انواع قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال

اختیار معامله اروپایی

در اختیار معامله اروپایی، خریدار در سررسید زمان مشخص شده می‌تواند از اختیار خود استفاده کند و قبل از سررسید نمی‌تواند. به عنوان مثال اگر قرارداد اختیار معامله یک ساله بسته شده باشد، خریدار در پایان یک سال می‌تواند حق اختیار خود را اعمال کند. قراردادهای اختیار معامله در ایران از نوع اختیار معامله اروپایی است.

اختیار معامله آمریکایی

در اختیار معامله امریکایی خریدار در طول زمان مشخص شده، اگر احساس کند که با استفاده از حق اختیار خود می‌تواند سود بیشتری به دست آورد، از اختیار خود استفاده می‌کند و نیاز نیست حتما زمان تعیین شده به پایان برسد.

در معاملات اختیار معامله با دو گروه خریداران (Holder) و فروشندگان (Writer) طرف هستیم. هر دو گروه می‌توانند اختیار خرید یا فروش را در اختیار داشته باشند.

همانطور که گفته شد، سود خریداران اختیار معامله (خرید دارایی یا فروش آن فرقی ندارد) نامحدود است، و میزان زیان همان مقدار مبلغی است که در ابتدا در برابر خرید حق اختیار پرداخت کرده اند (premium).

سود فروشندگان اختیار معامله (فروش  دارایی یا خرید آن فرقی ندارد) محدود است. در واقع همان میزانی است که در ابتدا در ازای اعطای حق اختیار از خریدار دریافت کرده اند (premium)، اما اگر نتوانند پیش بینی خوبی از آینده داشته باشند ممکن است متحمل ضرر بسیار زیادی شوند و در واقع زیان نامحدود دارند. 

مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست؟

این ابزار مالی مانند سایر ابزارهای مشتقه دارای مزایایی است که با معایبی نیز همراه است. در ادامه برخی مزایای اختیار معامله را توضیح خواهیم داد و هر کدام را به صورت جداگانه شرح می‌دهیم.

• اهرم مالی :

قراردادهاي اختيار معامله اين فرصت را براي سرمايه گذاران فراهم ميكنند كه يك وضعيت را با نقدينگي كمتري مديريت كنند به عبارت ديگر اين ويژگي باعث مي شود سود يا زيان معاملات در يك دوره زماني نسبت به آورده مشتري (قيمت اختيار پرداخت شده توسط خريدار یا دريافت شده توسط فروشنده) چند برابر باشد.

براي روشن شدن موضوع مثالي را مطرح مي كنيم:

فرض كنيد سرمايه‌گذار با پرداخت 5000 ريال اختيار خريد، 10000 سهم شركت ايران خودرو با قيمت توافقي3300ريال با سررسيد شش ماهه خريداري ميكند. با رشد گروه خودرويي فرض كنيد قيمت هر سهم ايران خودرو در سررسيد به 4000 ريال رسيده است. در اين صورت خريدار اختيار با اعمال اختيار خود مبلغ (7000000= 10000*(3300-4000))ريال سود در مقابل پرداخت5000 ريال دريافت ميكند و فروشنده اختيار با دريافت مبلغ 5000ريال متحمل زيان 7000000 ريالي ميشود.

• کاهش ریسک :

با خرید قرارداد اختیار معامله یک دارایی پایه به جای دارایی ، ریسک کاهش می یابد و زیان شخص خریداربرابر با میزان مبلغی است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می کند. در واقع از قراردادهای اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می شود که به سرمایه گذار اجازه می دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد .

• کسب درآمد :

با فروش اختیار معامله سودی متفاوت از دیگران می توان کسب کرد یعنی سود خود را محدود به روند قیمت ها و سود هر سهم نمی کنیم. این سود همان مبلغ فروش اختیار در تاریخ معامله می باشد.

• کسب سود از نوسانات قیمت بدون نیاز به داشتن دارایی پایه

در قراردادهای اختیار معامله نیازی نیست دارایی پایه را داشته باشید تا بتوانید وارد موقعیت خرید یا فروش شوید. هرچند برخی کارگزاری‌ها برای اطمینان بیشتر از ایفای تعهد از سوی فروشنده اختیار خرید شرط داشتن سهم یا دارایی پایه را برای ورود قرار می‌دادند اما بسیاری از کارگزاری‌ها تنها به دریافت وجه تضمین بسنده می‌کنند.

• استفاده از مزيت زماني جهت تصميمات آتي:

معامله قراردادهاي اختيار معامله به سرمايه گذار امكان ميدهد با پرداخت درصدي از قيمت سهم، جريان نقدي خريد يا فروش خود را ثابت كند و در زمان باقيمانده تا سررسيد، تصميم مناسب را اتخاذ نمايد.

• متنوع سازي سبد سرمايه گذاري:

وجود اختيار معامله در سبد سرمايه‌گذاری به عنوان يك دارايي مشتقه، امكان متنوع‌سازي سبد را به سرمايه گذار مي‌دهد.

نقدشوندگی بازار: ممکن است نماد مربوطه از حجم عرضه و تقاضای بالایی برخوردار نباشد تا راحت‌تر موقعیت های خود را تعدیل کنیم.

قراردادهای اختیار معامله از منظر سود یا زیان ممکن است در یکی از سه دسته زیر قرار بگیرند: 

قرارداد اختيار معامله اي است كه قيمت اعمال آن با قيمت پاياني سهم پايه در بازار نقدي برابر است. 

2-  قرارداد اختیار معاملۀ در زیان: Out-of-The-Money (OTM)

در مورد قرارداد اختيار معامله فروش، به هر قرارداد اختيار معامله‌ای كه قيمت اعمال آن از قيمت پاياني سهم پايه در بازار نقدي كمتر است و در مورد قرارداد اختيار معامله خريد، به هرقرارداد اختيار معامله‌ای كه قيمت اعمال آن از قيمت پاياني سهم پايه در بازار نقدي بيشتر است، گفته ميشود.

3- قرارداد اختیار معاملۀ در سود: In-The-Money (ITM)

در مورد قرارداد اختيار معامله فروش، به هر قرارداد اختيار معامله‌ای كه قيمت اعمال آن از قيمت پاياني سهم پايه در بازار نقدي بيشتر است و در مورد قرارداد اختيار معاملة خريد، به هر قرارداد اختيار معامله‌ای كه قيمت اعمال آن از قيمت پاياني سهم پايه در بازار نقدي كمتر است، گفته ميشود. 

منظور از راهبرد در قرارداد اختیار معامله چیست؟

راهبرد یا استراتژی عبارت است از خرید یا فروش هم‌زمان چند اختیار معامله به همراه دارایی پایه به منظور پوشش ریسک، کسب بازدهی بیشتر و سود و یا ایجاد تنوع در و کاهش ریسک. در دنیای مالی استراتژی های بسیار زیاد و متنوعی وجود دارند که چند نوع آن بسیار کاربرد دارد. در ادامه مهم ترین استراتژی در قرارداد‌های اختیار معامله را توضیح می‌دهیم.

استراتژی استرادل از نوع استراتژی های ترکیبی متقارن است و بر دو نوع می‌باشد که شامل استرادل خرید و استرادل فروش است. استرادل خرید از ترکیب یک اختیار خرید و یک اختیار فروش حاصل می‌شود و در زمان کاهش شدید قیمتی و یا افزایش زیاد آن به یک اندازه بازدهی خواهد داشت.

در این استراتژی سرمایه گذار بر روی یک اختیار خرید و یک اختیار فروش موقعیت خرید اتخاذ می‌کند. نکته مهم در این استراتژی این است که علاوه بر یکسان بودن دارایی پایه در این استراتژی، تاریخ سررسید و قیمت توافقی (قیمت اعمال) می‌بایست یکسان باشند.

اساسا این استراتژی زمانی اتخاذ می‌شود که انتظار می‌رود قیمت دارایی نوسان زیادی داشته باشد اما در خصوص رشد یا کاهش قیمت اطمینان چندانی وجود ندارد. بنابراین وجه مثبت این استراتژی این است که در زمان نوسان شدید قیمتی بازدهی های خوبی خواهد داشت. اما اگر در سررسید قیمت دارایی به قیمت اعمال نزدیک باشد سرمایه گذار دار زیان خواهد شد.

نمودار بازدهی این استراتژی حاصل ترکیب نمودار بازدهی خرید اختیار خرید و خرید اختیار فروش است که در شکل زیر نشان داده شده است: 

در صورتیکه به دنبال یاد گرفتن استراتژی‌های بیشتری در قراردادهای اختیار معامله هستید پیشنهاد می‌شود مقاله را مطالعه نمایید. در این مقاله استراتژی‌های بیشتری در خصوص اختیار معامله‌ها آموزش داده شده است که می‌توانید در این بازار از آن استفاده کنید.

ارزش ذاتی و زمانی قرارداد اختیار معامله

تفاوت قیمت نقدی دارایی پایه با قیمت اعمال اختیار معامله در زمان اعمال معین کننده سود یا زیان سرمایه گذار است که در اختیار خرید و اختیار فروش متفاوت است. به عنوان مثال در اختیار خرید هرچه قیمت نقدی بیشتر از قیمت اعمال باشد خریدار در سود است. بنابراین ارزش ذاتی اختیار خرید به صورت زیر محاسبه می‌شود. 

برای اختیار فروش این موضوع برعکس است و هرچه قیمت نقدی کمتر از قیمت اعمال باشد خریدار اختیار فروش در سود است. بنابراین ارزش ذاتی اختیار فروش به صورت زیر محاسبه می‌شود. 

اما قیمت یک اختیار معامله تنها به ارزش ذاتی آن ختم نمی‌شود و شامل ارزش زمانی آن نیز هست. چرا که هر چه زمان انقضای اوراق اختیار معامله طولانی‌تر باشد، شانس اینکه قیمت آن اوراق اختیار معامله افزایش یابد نیز بیشتر است. با این حال، هر چه به زمان انقضای اوراق اختیار معامله نزدیک می شویم، ارزش زمانی اوراق اختیار معامله به صفر کاهش می‌یابد. بنابرین می‌توان گفت ارزش یک اختیار معامله شامل ارزش ذاتی و ارزش زمانی اختیار است.

قرارداد اختیار معامله چه تشابهی با قرارداد آتی دارد؟  

قراردادهاي آتي و اختيار معاملات، با توجه به اينكه هر دو نوعي اهرم براي سفته‌بازان ايجاد ميكنند، ابزارهاي مشــابهي به شمار ميروند. این دو نوع ابزار که نوعی از هستند در ابتدا به منظور پوشش ریسک ایجاد شدند اما به تدریج انگیزه‌های سفته بازانه هم باعث شد این اوراق بیشتر مورد داد و ستد قرار بگیرند.

قرارداد اختيار معامله چه تفاوتی با قرارداد آتي دارد؟

شاید بتوان گفت تفاوت اصلی و اختیار معامله اين اســت كه در قراردادهاي آتي زيان بالقوه ســفته‌بازی در مقايســه با سود احتمالي آن بيشتر اســت. اما در اختيار معامله بدون توجه به اينكه ميزان كاهش قيمت دارايي پايه چقدر اســت، ضرر خريدار به طور ثابت و برابر با مبلغ پرداختي براي خريد اختيار ميباشد. ثانياً در قرارداد آتي طرفين متعهد به اجراي قرارداد هستند اما در قرارداد اختيار معامله، يك طرف متعهد و طرف ديگر داراي اختيار جهت اجراي قرارداد ميباشد.

مثالی از تفاوت اختیار معامله و بازار آتی:

در قرارداد آتی اما این داستان متفاوت است. هر دو سمت خریدار و فروشنده می‌بایست وجه تضمین پرداخت کنند که با گذشت هر روز معاملاتی سود یا زیان آن‌ها محاسبه شده و از حسابشان کسر یا به آن اضافه می‌شود. چنانچه زیان یک سمت به قدری باشد که وجه تضمین نتواند آن را پوشش دهد، اخطار شارژ مجدد وجه تضمین دریافت می‌کنند در غیراینصورت با زیان از قرارداد آتی خارج می‌شوند و شخص دیگری در آن موقعیت جایگزین خواهد شد.

در صورتیکه بخواهید مشخصات یک قرارداد اختیار معامله در را مشاهده کنید می‌توانید با مراجعه به سایت و در بخش نمای بازار و با کلیک بر روی مشخصات قرارداد، به طور خلاصه توضیحاتی کوتاه را در مورد نماد مورد نظر مشاهده کنید که به صورت زیر است. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر فایل هایی در آن قرار داده شده است که با دریافت آن اطلاعاتی را دریافت خواهید کرد که شامل موارد زیر است. 

منظور از گروه اختیار معامله و کلاس اختیار معامله چیست؟

گروه اختیار معامله: همۀ قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش مبتنی بر یک سهم پایه است.
کلاس اختیار معامله: مجموعۀ قراردادهای اختیار معاملۀ یک گروه اختیار معامله که از یک نوع (خرید یا فروش) هستند.

منظور از موقعیت های هم جهت در یک قرارداد اختیار معامله چیست؟

به موقعیت هایی که مشتری بر روی یک اختیار خرید یا اختیار فروش اتخاذ می‌کند و رشد یا کاهش قیمتی در آن می‌تواند منجر به سود و زیان شود. به عنوان مثلا موقعیت خرید بر روی اختیار خرید زمانی در سود خواهد بود که قیمت دارایی پایه افزایش داشته باشد و همچنین موقع فروش بر روی اختیار فروش نیز زمانی در سود است که قیمت دارایی پایه افزایش داشته باشد و می‌توان گفت که این دو موقع هم جهت هستند. بنابراین موقعیت‌های باز فروش اختیار خرید و موقعیت‌های باز خرید اختیار فروش هم جهت هستند. همچنین موقعیت‌های باز خرید اختیار خرید و موقعیت‌های باز فروش اختیار فروش در قرارداد اختیار معامله نیز هم جهت هستند.

پیش از ورود به بازار اختیار معاملات و دنیای آپشن‌ها، ابتدا می‌بایست به خوبی در این زمینه آموزش ببینید. همانطور که می‌دانید اختیار معاملات علاوه بر اینکه بازاری دو طرفه اند، دارای اهرم مالی هستند و سمت فروش اختیار معاملات ریسک نامحدود دارند. لذا برخی کارگزاری‌ها به مشتریان خود اجازه نمی‌دهند که در سمت فروش اختیار معاملات وارد شوند و تنها اجازه خرید اختیار خرید (در صورت پیش بینی رشد بازار) و خرید اختیار فروش (برای پیش بینی سیر نزولی بازار) دارند. 

برای اینکه یک سرمایه گذار بتواند اختیار معاملات را به سبد دارایی‌های خود اضافه کند می‌بایست از کارگزاری‌های دارای مجوز معاملات آپشن کد ورود به سهام یا کالا را دریافت کند. برای این منظور به کارگزاری درخواست راه اندازی بخش اختیار معاملات سهام یا کالا می‌دهند و پس از امضای قراردادهای مربوطه کد سامانه آنلاین آپشن که عموما سامانه صحرا است در اختیارشان قرار می‌گیرد و می‌توانند معاملات خود را از آن طریق انجام دهند. 

برای این منظور لازم است که از قبل داشته و در کارگزاری نیز ثبت نام کرده باشید تا بتوانید مراحل درخواست بازگشایی معاملات اختیار را به کارگزاری خود بدهید. در صورتیکه در ثبت نام کرده باشید برای انجام معاملات آپشن‌ها نیاز است به صورت حضوری مراجعه نمایید و پس از اینکه کد پنل صحرا را دریافت کردید معاملات سهام را نیز می‌توانید از آن طریق انجام دهید. 

سوالات متداول

معنای مشتقه چیست؟

انواع اختیار معامله از لحاظ حق اختیار کدام هستند؟

انواع اختیار معامله از لحاظ حق اختیار در دو دسته اختیار خرید (قرارداد حق خرید) و اختیار فروش (قرارداد حق فروش) قرار می‌گیرند.

اختیار معامله از نظر سبک اعمال به چند دسته تقسیم میشود؟

دو نوع اختیار معامله از نظر سبک اعمال داریم که به اختیار معامله اروپایی و آمریکایی معروف است.

منظور از ارزش ذاتی و زمانی قرارداد اختیار معامله چیست؟

ارزش ذاتی به اختلاف قیمت نقدی با قیمت اعمال اختیار گفته می‌شود و ارزش زمانی برابر تفاوت بین ارزش ذاتی و قیمت اختیار معامله است.

نمودار بازدهی قراردادهای اختیار معامله به چه شکل می باشد؟

نمودار بازدهی معامله‌ قرارداد حق خرید و قرارداد حق فروش در این مقاله با نام‌های نمودار 1 و نمودار 2 مشخص شده‌اند.

مشتری چگونه قرارداد اختیار خود را اعمال می کند؟

مشتری با ارائه درخواست اعمال خود به کارگزار و اعلام نوع تسویه، آمادگی خود را جهت اعمال اختیار اعلام می‌دارد. کارگزار نیز مراتب درخواست مشتری را به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی جهت تسویه و پایاپای  اعلام می کند.