علت وجود ازدواج موقت و صیغه در اسلام

علل بی رونقی ازدواج موقت

متاسفانه شرایط فرهنگی و رسومات رایج در بین مردم، و ایجاد دید منفی نسبت به آن به علل مختلف همچون:

۱: شایع شدن تحریم آن، به علت آن که اهل سنت آن را حرام می‌دانند.

۲: شبهه افکنی برخی افراد کج‌اندیش.

۳: تصوّرات غلط مردم به اینکه این نوع ازدواج با معنویت و عفاف و پاکدامنی ناسازگار است.

۴: سوء استفاده برخی فرصت طلبان باعث شده است که عمل به این قانون الهی کاهش یافته و اجرای آزادانه و علنی آن با مشکلات زیادی مواجه شود. و هر قانونی که بخشی از عرف و فرهنگ عمومی نشود، ناشناخته و نامانوس می‌ماند. و به مرور به امر ناهنجار و غیر قابل قبول تبدیل می‌شود.

توصیه امامان و دانشمندان

امامان معصوم (علیهم‌السّلام) و علما و فقها، مردم را به این حلال و قانون الهی تشویق و ترغیب می‌کردند تا:

اوّلاً: این احکام الهی تباه نشده و دست به فراموشی سپرده نشود.چنانکه امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «کسی که متعه (ازدواج موقت) را حلال ندارند، از ما نیست.»

ثانیاً: برای مساله حیاتی مانند مساله جنسی، باید راه حلّی وجود داشته باشد، و چنین نشود که این مساله به یک شکل آزاردهنده تبدیل گردد، و در صورت نبود آن مردم خصوصاً جوانان در اثر شدت زیاد فشار جنسی به گناه آلوده شوند، و به خاطر همین است که امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) فرمودند: «اگر عُمَر متعه را نهی نمی‌کرد، (اشاره به خلیفه دوم دارد.) زنا نمی‌کرد احدی جز افرادی که سرشت‌شان منحرف است و شقی هستند.»

شهید مطهری در کتاب نظام حقوق زن در اسلام به بررسی این موضوع پرداخته، و شدیداً از آن دفاع کرده، فرموده: بستر جامعه برای وجود و امکان ازدواج موقت برای جوانانی که شدیداً تحت فشار جنسی هستند و امکانات ازدواج دائم را ندارند، باید آماده شود.

ازدواج موقت یا صیغه، در اصطلاح عامیانه به نوعی از ازدواج گفته می شود که زوجین برای مدت معین و محدودی با یکدیگر پیوند زناشویی برقرار می کنند و با اتمام این مدت زمان، رابطه زوجیت آن ها به پایان می رسد. در مورد این نوع از ازدواج بین علما و پیروان مذهب شیعه و اهل تسنن اختلاف نظرهایی وجود دارد. در واقع علما و پیروان مذهب شیعه، ازدواج موقت را مشروع و حلال می دانند و علما و پیروان اهل تسنن، آن را نامشروع و حرام می دانند.

ما در این مطلب قصد داریم تاریخچه را مورد بحث و بررسی قرار دهیم. پس مباحثی که به بررسی آن ها می پردازیم شامل تاریخچه ازدواج موقت، ازدواج موقت از دیدگاه مذاهب اسلامی و دلایل مشروعیت و ممنوعیت ازدواج موقت در مذاهب اسلامی است. تا انتها با ما همراه باشید.

تاریخچه ازدواج موقت

با نگاه به منابع تاریخی در می یابیم که متعه یا ازدواج موقت در زمان پیامبر اسلام رواج نسبی داشته و حتی تا زمان خلیفه دوم مسلمین نیز، رواج داشته است. اما خلیفه دوم عمر بن خطاب بنابر دلایلی همچون مواجه شدن با برخی از مشکلات اجتماعی و نداشتن برنامه جامعی برای اجرا و کنترل لوازم نکاح متعه در تشکیلات حکومتی، ازدواج موقت را حرام اعلام کرد و حتی تهدید کرد که اگر کسی آنرا انجام دهد، سنگسار خواهد شد؛ البته بنظر میرسد این تحریم نکاح موقت توسط خلیفه دوم، تحریم قانونی و عرفی بود و نه تحریم شرعی و دینی.

ازدواج موقت از دیدگاه مذاهب اسلامی

مذهب شیعه بر مشروع و حلال بودن ازدواج موقـت اعتقاد دارد. برخلاف آن ها پیروان سایر مذاهب اسلامی همچون اهل سنت، اباضیه، زیدیه و اسماعیلیه ازدواج موقـت را نامشروع و حرام می دانند که البته هر کدام از آن ها دلایل خاص خود را دارند. در ادامه به بررسی این دلایل خواهیم پرداخت.

دلایل مشروعیت ازدواج موقت در مذهب شیعه

ازدواج موقـت نزد شیعیان حلال و مشروع شمرده شده است و برای این حلیت و مشروعیت بخشی به ازدواج موقـت به برخی آیات قرآن، روایات و احادیث پیامبر و ائمه و همچنین جلوگیری از به گناه افتادن افرادی که به هر دلیل توانایی ازدواج دائم را ندارند، استناد می کنند.

دلایل تحریم ازدواج موقت در مذهب اهل تسنن

ازدواج موقـت نزد اهل تسنن و سایر مذاهب اسلامی همچون اباضیه، زیدیه و اسماعیلیه ممنوع و حرام شمرده شده است. آن ها بر این باورند که چون آیه متعه در قرآن کریم نسخ شده، پس مشروعیت خود را از دست داده و فعلی که مشروعیت خود را از دست داده باشد، انجام آن نیز حرام و ممنوع است. یکی از مهم ترین آیاتی که از نظر این گروه از مسلمانان، منجر به نسخ آیه متعه شده، آیات ۵ تا ۷ سوره مؤمنون است. قرآن کریم در این آیه می فرماید:

وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ إِلَّا عَلَىٰ أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ فَمَنِ ابْتَغَى‏ وَرَآءَ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْعَادُونَ

و آنان که دامن خود را حفظ مى کنند،‌ مگر از همسرانشان یا کنیزانى که مالک آنها شده اند، که آنان نکوهش نمى شوند؛ پس کسانى که راه دیگرى جز آنچه مقرّر شد طلب کنند، آنان از مرز الهى گذشته اند و تجاوزگرند.

 مشکلات ازدواج موقت برای جوانان

شرایط اجتماعی نامناسب، عدم پذیرش این نوع ازدواج در بین عرف مردم به عنوان یک راه حل واقعی، نبود مقررّاتی مناسب در بین مردم و بی مسؤلیتی برخی افراد و عدم پذیرش بعضی آثار آن (تولد فرزند و غیره)، و سودجویی‌های برخی از افراد فرصت طلب، مشکلات زیادی را برای اجرای این سنت الهی به خصوص برای افراد جوان مجرّد ایجاد کرده است، و تا فراهم شدن شرایط بهتر فاصله‌های زیادی وجود دارد. از این رهگذر توصیه می‌شود جوانان به سفارشات دیگر دین مقدس اسلام یعنی حفظ عفّت و پاکدامنی، تقوی و پرهیزگاری که اصل هم همین است عمل کنند تا شرایط مناسب ازدواج دائم آنها فراهم شود.

مشکل دیگری که وجود دارد این است که امکان دارد کسانی که به ازدواج موقت روی می‌آورند، بخواهند فقط میل جنسی را از این طریق ارضا کنند و دیگر در آینده به ازدواج دائم که رکن اساسی است و فواید زیادی دارد، روی نیاورند.

و لااقل تجارب نشان داده، که میل جنسی با کام‌جویی‌ها، هر چند به شیوه صحیح و شرعی باشد، شعله‌ورتر می‌شود، و شاید تنوع‌طلبی و فزونی‌خواهی انسان باعث شود، که با یکی دوبار صیغه موقت، انسان به آن معتاد شود و دنبال هوس‌رانی و شهوت‌رانی رود که مورد نهی اسلام است و این میل، یکی از امیال نیرومندی است که افکار و افعال افراد جوان را که دنبال تحصیل، تهذیب و کار و کوشش هستید، تحت تاثیر زیادی گذاشته و مانع رشد و پیشرفت آنها می‌شود. لذا توصیه می‌شود، اگر فشار جنسی خیلی زیاد نیست و تا حدّی نیست که به گناه آلوده شوید، از پرداختن به ازدواج موقت خودداری شود.

خلاصه و جمع بندی مطالب

در یک جمع بندی کلی می توان گفت که ازدواج موقـت یا صیغه نوعی از ازدواج است که زوجین برای مدت زمان محدود به زوجیت یکدیگر در می آیند و با انقضای این مدت زمان نیز، عقد به خودی خود منحل می شود. این نوع عقد در زمان پیامبر و حتی در زمان خلیفه دوم نیز رواج داشته که توسط او، ممنوع اعلام شد. پیروان مذهب شیعه با استناد به برخی از آیات قرآن، روایات و احادیث پیامبر و ائمه، ازدواج موقـت را حلال و مشروع می دانند؛ ولی پیروان اهل سنت بر این عقیده هستند که چون آیه متعه در قرآن کریم نسخ شده، پس ازدواج موقـت نیز، مشروعیت خود را از دست داده است.

پرسش و پاسخ

اکنون که تاریخچه ازدواج موقـت و مسائل پیرامون آن را مورد بررسی قرار دادیم، به چند پرسش احتمالی در این مورد نیز پاسخ خواهیم داد.

ازدواج موقت به چه معناست؟

ازدواج موقـت به معنای تشکیل زندگی مشترک توسط زوجین برای مدت محدود و با مهریه معلوم می باشد.

ازدواج موقت از چه زمانی رواج داشته است؟

ازدواج موقـت از زمان پیامبر اسلام رواج داشته و پس از او و تا زمان خلیفه دوم رواج داشته که خلیفه دوم، آن را ممنوع اعلام کرد.

چرا در مذهب تسنن ازدواج موقت ممنوع است؟

اهل تسنن بر این باورند که چون آیه متعه با آیاتی همچون آیه ۵ تا ۷ سوره مؤمنون، نسخ شده است، پس مشروعیت خود را از دست داده است و ممنوع است.