بیماری دم خوره – درمان پوسیدگی دم و باله ماهی‏‌های آکواریومی

از بیماری دم خوره چه می دانید؟

به نقل از هوشمل؛ دم خوره و پوسیدگی باله را می‌‏توان به عنوان شایع‌ترین بیماری‏‌های ماهی‌‏های آکواریمی و در عین حال یکی از قابل پیشگیری‌ترین آنها نام برد. اگر چه این بیماری به راحتی قابل درمان هست، ولی درمان قطعی پوسیدگی باله و دم، به خصوص در مراحل پیشرفته‌تر، دشوار است، و اگر به موقع درمان نشود می‏‌تواند منجر به مرگ ماهی و آلوده شدن سایر ماهی‌‏های شما خواهد شد. با تشخیص دم خوره و پوسیدگی باله ماهی و دانستن روش درمان آن می‌‏توانید به نجات ماهی خود کمک کنید. از گونه ماهی‏‏‌هایی که در معرض ابتلا به پوسیدگی دم و باله هستند می‏‌توان به ماهی فایتر، گوپی، اسکار، گلد فیش، کوی و انواع ماهی قرمز اشاره کرد.

جهت خرید اسکیمر با ما تماس بگیرید.

علت دم خوره و پوسیدگی باله ماهی‌های آکواریومی

از نظر علمی، دم خوره و پوسیدگی باله توسط چندین گونه مختلف باکتری (آئروموناس، سودوموناس، فلکسی باکتر و میکسوباکتری‌ها) ایجاد می‏‌شود، اما علت اصلی معمولاً طبیعت محیطی است و اغلب به استرس مربوط می‌شود که می‌تواند سیستم ایمنی ماهی را تضعیف کند.

اصولاً این باکتری‌ها به ماهی شما آسیب نمی‌رسانند، زیرا سیستم ایمنی ماهی‌ها از عفونت جلوگیری می‏کند. در واقع، باکتری‌ها معمولاً بی‌ضرر هستند و نقش مهمی در سلامت کلی اکوسیستم آکواریوم شما ایفا می‌کنند. به هر حال، زمانی که ماهی تحت استرس قرار می‌گیرد، سیستم دفاعی بدن ماهی ضعیف می‌شود و به باکتری‌ها اجازه می‌دهد تا خود را حفظ کنند و باعث بیماری شوند. این باکتری‌ها اغلب از قبل در مخزن ماهی شما وجود دارند، اما تا زمانی که ماهی شما آسیب ندیده است و کیفیت آب مخزنش مطلوب است، بیماری ایجاد نمی‌کنند.

پوسیدگی باله می‌‏تواند بر هر نوع ماهی آکواریومی در آب‌های شیرین و شور تأثیر بگذارد. در حالی که همه گونه‌های ماهی حساس هستند، پوسیدگی باله‌ها در ماهی‌های باله‌های بلند (ماهی بتا، آنجل‌ماهی و بسیاری از ماهی‌های قرمز فانتزی) راحت‌تر قابل تشخیص هستند. این ماهی‏‌ها به دلیل ظرافت و طول زیاد باله‏‌هایشان، احتمالا آسیبی می‏‌بینند و آنها را در معرض پوسیدگی باله قرار می‏‌گیرند. در این پوسیدگی عفونت به دم و باله‏‌ها ماهی حمله می‏‌کند و باعث تغییر رنگ، خراب شدن و نهایتاً به از دست دادن باله‌ها و دم منجر می‏‌شود. خوشبختانه، با درمان و نگهداری صحیح از آب مخزن، ماهی شما می‏‌تواند از این وضعیت ناخوشایند بهبود یابد.

5 علت استرس ماهی که به دم خوره و پوسیدگی باله منجر می‌‏شود

علت مستقیم دم خوره و پوسیدگی باله عفونت با باکتری است. با این حال، علت غیرمستقیم پوسیدگی استرسی است که نهایتا منجر به ضعف در سیستم ایمنی ماهی آلوده می‏‌شود تا به باکتری‌ها اجازه نفوذ بدهد. علل رایج استرس در ماهی‌های آکواریومی عبارتند از:

1- آسیب:

ماهی خود را برای علائم آسیب فیزیکی بررسی کنید. به دلیل ظرافت باله‌های ماهی‌های آکواریومی شما، آنها را بسیار مستعد خراشیدن روی دکور و گیاهان خشن و تیز مخزن می‏‌کند و یا با حمله تهاجمی دیگر ساکنان مخزن آسیب ببینند. اگر ته مخزن به جای شن، شن و ماسه وجود داشته باشد، به راحتی می‌تواند به دم و باله خود آسیب برساند.

2- ازدحام بیش از حد:

 به طور کلی در هر مخزن ماهی به اضای هر 1 اینچ ماهی در 1 گالن آب است. به عنوان مثال، یک مخزن 10 گالن می‏‌تواند به راحتی 10 ماهی 1 اینچی، 5 ماهی 2 اینچی، 2 ماهی 5 اینچی در خود جای دهد. افزایش ماهی‏‌ها بیشتر از این دستورالعمل منجر به شلوغی و تحت فشار قرار گرفتن ماهی شما می‌‏شود.

3- ماهی تهاجمی:

 برخی از گونه‌های ماهی‏‌ها طبیعتا مطیع‌تر از بقیه هستند و اگر گونه‌های تهاجمی و مطیع ماهی‌ها را کنار هم قرار دهید، ماهی مطیع احتمالاً هدف حمله قرار می‌گیرد و باعث استرس آنها می‌شود.

4- رژیم غذایی ضعیف:

استفاده از رژِم غذایی مطلوب که برای گونه خاص هر ماهی فرموله شده اند سبب جلوگیری از سوءتغذیه ماهی شما می‏‌شود.

5- کیفیت پایین آب:

مهمترین علت شایع استرس ماهی، کیفیت پایین آب مخزن آن است. تعادل مواد شیمیایی در یک آکواریوم باعث می‏‌شود تا ماهی شما سالم بماند. افزایش بی از حد آمونیاک، نیتریت، فسفات و سایر مواد شیمیایی می‌‏تواند منجر به استرس و ضعیف در سیستم ایمنی ماهی شود. پوسیدگی گیاهان زنده و باقیمانده مواد غذایی می‌تواند سطح آمونیاک و نیترات را افزایش دهد. همچنین آب بسیار سرد و تغییرات pH آب نیز می‌توانند برای ماهی شما استرس‌‏زا باشد.

5 علامت تشخیص دم خوره و پوسیدگی باله در ماهی آکواریومی

دانستن علائم دم خوره و پوسیدگی باله یک مزیت در زمان مراقبت از ماهی برای شما می‌‏باشد. هنگامی مراقبت‌های روزانه از ماهی خود به دنبال این علائم باشید. این به شما کمک می‌کند تا زودتر دم خوره و پوسیدگی باله را تشخیص دهید.

1- تغییر رنگ، ایجاد نا همواری، پارگی وشکستگی در دم و باله‏‌ها

شایع‏‌ترین تغییر رنگ‏‌هایی که توسط ماهی داران مشاهده می‏‌شود شامل دم و باله‌‏هایی است که به رنگ سیاه، قهوه ای یا سفید هستند. ویا اینکه لبه‌های دم و باله‌ها شیری رنگ به نظر می‌‏رسد. همچنین اگر پوست قاعده دم و باله‏‌ها قرمز شده باشد، پس با دم خوره و پوسیدگی باله‏‌ها روبرو هستید. باله‌های او نیز رگه‌های قرمز رنگ ناشی از التهاب و خونریزی ایجاد می‌کنند. این تغییرات کاملاً ظریف است، بنابراین حتی بسیاری از ماهیگیران در ابتدا متوجه این تغیرات نمی‏‌شوند. اما با گذر زمان، دم و باله‌ها به مرور می‌میرند و می‌افتند، که در دم و باله‌‏ها لبه‌ای پاره و ناهموار بر جای می‌گذارد.

از نشانه‏‌های بسیار رایج از دم خوره و پوسیدگی باله این است که در لبه‌‏های دم و باله‌‏های ماهی شما پوشش سفید و ناهمواری و ایجاد خواهد شد. با این حال، اگر مطمئن نیستید، همیشه بهتر است با ماهی پزشک مشورت کنید. که می‌تواند مشکل ماهی شما را بر اساس علائم دم خوره و پوسیدگی باله تشخیص دهد.

2- کوتاه تر شدن دم و باله‌‏ها

برخی از انواع ماهی قرمز، مانند اوراندا یا دم پرده، به خاطر باله‌‏های بلند خود معروف هستند. اگر دیدید که باله‌های ماهی قرمز شما کوتاه‌تر می‌شوند یا به زیبایی معمولی به نظر نمی‌رسند، زمان آن رسیده است که کیفیت آب را آزمایش کنید و یا علل ایجاد کننده استرس برای ماهی را بررسی کنید.

3- ایجاد عفونت‌های قارچی

در شدیدترین مرحله دم خوره و پوسیدگی باله می‌تواند سایر بخش‏‌های بدن ماهی شما را مورد آسیب قرار دهد. به عنوان مثال، ماهی شما ممکن است دچار تورم شکم شود. همچنین ممکن است متوجه زخم‏‌ها و ضایعات در سایر بخش‏‌های بدن ماهی خود شوید. به دلیل از بین رفتن دم و باله‌‏ها ممکن است عفونت قارچی ثانویه ایجاد شود. یکی از شایع‌ترین آنها باکتری‌های کولولاریس یا پشم پنبه است.

4- ایجاد نقاط سفید در دم و باله ها

یکی از عوارض جانبی دم خوره و پوسیدگی باله‏‌ها نقاط سفید در دم و باله‌‏ها می‏باشد. پوسیدگی باله‌ها زمانی بیشتر به چشم می‌آید که یک پوشش سفید ناهمگون را در لبه‌های دم و باله‌ها مشاهده ‌بینید. در نهایت دم و باله‌‏ها امکان دارد به رنگ شیری و مات به نظر بیایند. حتی امکان دارد رگه‏‌هایی از خون را مشاهده کنید.

5- تغییر در رفتار ماهی

ماهی وقتی تحت تأثیر پوسیدگی باله قرار می‏‌گیرد، رفتارهای عجیبی دارد. ماهی در واقع می‌‏تواند از بین رفتن دم و باله‏‌های خود را احساس کند. امکان دارد ماهی به علت ایجاد شدن آسیب‌های پوسیدگی خود را به مخزن و تزئینات داخل آکواریوم بمالد و احتمالاً از خوردن دست می‌کشد و بی حال می‌شود و یا منجر به حرکت کمتر از حد معمول یا حرکت در نزدیکی ته مخزن می‌شود.

5 مرحله درمان دم خوره و پوسیدگی باله

1- قرنطینه و ایزوله کردن ماهی بیمار

در اولین اقدام ماهی بیمار خود را جدا کرده آن را به مخزن دیگری منتقل کنید. وجود چندین ماهی در یک مخزن بسیار مهم است. با جداسازی ماهی از سرایت بیماری به سایر ماهی‏‌های سالم جلوگیری می‏‌کنید. این موضوع بسیار اهمیت دارد که با دقت به بررسی سایر ماهی‏‌های دیگر را برای یافتن علائم پوسیدگی باله ادامه دهید و آنها را برای درمان جدا کنید. ماهی بیمار خود را ایزوله نگه دارید. ماهی شما نباید تا وقتی که علائم بالینی بهبود نیابد از مخزن درمان (قرنطینه) خارج شود. یک قانون خوب این است که ماهی را برای حدود 10 روز قرنطینه نگه دارید. در این زمان علائم بهبودی را بررسی کنید: بازگشت رنگ طبیعی دم و باله‌ها، ترمیم زخم‌ها و ضایعات روی بدن و رفتار طبیعی.

2- فراهم کردن شرایط محیطی مناسب

درمان قطعی و موثر دم خوره و پوسیدگی باله‌‏ها هم شامل درمان دارویی و هم بهبود عوامل زمینه ای است. دراین میان بهبود کیفیت آب بسیار مهم است.

• آب را عوض کنید تا کلر، آمونیاک و نیترات بی از حد نداشته باشد که نیترات آن کمتر از 40 ppm (mg/L) باشد و مواد معدنی تازه به مخزن اضافه شود.
• PH آب را بررسی کنید و مطمئن شوید که مناسب گونه ماهی شما است.
• برای کاهش تجمع احتمالی آمونیاک و نیترات، گیاهان زنده و مرده را از مخزن خارج نمایید.
• از یک آبگرمکن و دما سنج برای حفظ دمای مناسب آب که برای نوع خاص ماهی شما توصیه می شود، استفاده کنید.
• به جای استفاده از فیلترهای شیمیایی از فیلتر اسفنجی در مخزن استفاده کنید. زیرا به احتمال کمتری برای فیلتر کردن داروها وجود دارد و باعث استرس ماهی شما نمی‏‌شود.
• برای پیش‏گیری از آسیب فیزیکی بیشتر، اشیای تیز را از مخزن خارج کنید. (مانند تزئینات لبه‌های تیز، سنگریزه و…).
• یک سنگ هوا به حفظ اکسیژن خوب مخزن کمک می کند.

3- اصلاح غذا

از غذای ارگانیک مانند خرما در غذای ماهی خود استفاده کنید ، زیرا پس از باز شدن ظرف غذا، مقدار ویتامین آن نسبتاً سریع از بین می رود. تغذیه ماهی با غذای ارگانیک و باکیفیت به مقدار کم بهتر از تغذیه مکرر و زیاد از غذاهای کهنه و بی کیفیت است.

4- دارو

هنگامی که علت استرس رفع شد، استفاده از آنتی بیوتیک‏‌ها سبب درمان خود بیماری می‏‌شود. اگرچه آنتی بیوتیک‏‌ها و دیگر روش‏‌های درمانی فروشگاه‏‌های آکواریومی در دسترس است، اما اگر مطمئن نیستید که بهترین آنتی بیوتیک برای ماهی خود چیست، بهتر است با ماهی پزشک مشورت کنید. همیشه طبق نظر خاص ماهی پزشک ماهی خود درمان کنید، یا از دستورالعمل‏‌های روی بسته دارو پیروی کنید. به طور معمول، مقدار آنتی بیوتیک را بر اساس اندازه مخزن، به آب آکواریوم اضافه می‏‌کنید. در زمان درمان بهتر است از فیلترهای کربن فعال استفاده نشود، زیرا در غیر این صورت کربن دارو را جذب می‏‌کند. ادامه مدت درمان توصیه شده بسیار مهم است، زیرا پایان دادن زود هنگام به درمان می‏‌تواند به عود کردن مجدد عفونت منجر شود.

5- کوتاه کردن باله آسیب دیده

بسته به میزان دم خوره و پوسیدگی باله‌‏ها، با کوتاه کردن دم خوره و پوسیدگی باله‏‌ها میتوان بافت آسیب دیده درمان کرد. این روش پزشکی مستلزم آن است که ماهی شما آرام بخش باشد، بنابراین باید برای انجام این کار با ماهی پزشک قرار ملاقات بگذارید.

ماهی پزشک از قیچی استریل برای برداشتن بافت آسیب دیده دم و باله استفاده می‏کند. سپس لبه بریده شده را با ضد عفونی کننده درمان می‏کند. اگر دم خوره و پوسیدگی باله گسترده پیدا کرده باشد ممکن است ماهی شما زمان بیشتری برای درمان نیاز دارد.

اگر پوسیدگی بافت دم و باله‌‏ها جزئی بیشتر احتمال دارد دوباره رشد کند.

منبع: نسیم یاس