راهنمای جامع داربست ساختمان: اصول اساسی و نکات کلیدی
ایمنی داربست و داربست بندی
در این مطلب به ایمنی داربست و داربست بندی با بست داربست می پردازیم. برای کارشناسان ایمنی، HSE و بهداشت حرفه ای بسیار مهم و کاربردی است.
تعریف داربست:
داربست ساختاری است موقتی شامل یک یا چند جایگاه کار، اجزاء نگهدارنده، اتصالات مانند بست چهارپیچ و تکیه گاه ها که در حین اجرای هر گونه عملیات ساختمانی به منظور دسترسی به بنا، حفظ و نگهداری کارگر یا مصالح در ارتفاع مورد استفاده قرار می گیرد.
شخص ذی صلاح
شخص ذی صلاح کسی است که می تواند شرایط کاری خطرناک را شناسایی کند و مجوز و اختیارات لازم برای اقدامات اصلاحی فوری به منظور حذف این خطرات را دارا می باشد. این فرد مسولیت اولیه برای نظارت، هدایت، نصب، برداشت و تغییر تمامی داربست ها را دارد و باید به مسائل زیر آگاهی کامل داشته باشد:
- باید شرایط کاربرد انواع داربست ها را بداند.
- قادر به شناسایی و اصلاح مخاطرات در مواجهه با کار داربست بندی باشد.
- در زمینه ساختار انواع داربست های مورد استفاده آموزش دیده باشد.
وظایف شخص ذی صلاح
- تعیین دسترسی های عملی ایمن برای نصب و برداشت و استفاده از داربست
- بازرسی داربست ها، قطعات و اجزای آن قبل از شروع به کار و بعد از هر حادثه ای که می تواند روی درستی قطعات داربست تاثیر بگذارد.نظارت و هدایت روی نصب داربست، برداشتن آن و تغییر محل کار
- تعیین اقدامات عملی برای حفاظت از سقوط افراد در هنگام نصب و برداشت داربست
- تعیین اینکه آیا کار بر روی داربست در روزهای طوفانی و بادخیز ایمن است.
- تعیین اینکه آیا قطعات و اجزای داربست که از مواد مختلف ساخته شده اند، می توانند با همدیگر مورد استفاده قرار بگیرند.
- شناسایی علل قطعات معیوب داربست و اصلاح مخاطرات آن
- بازرسی طناب های مورد استفاده در داربست های معلق و شناسایی نواقصات آن
- بازرسی طناب ها و ریسمان های مصنوعی مورد استفاده برای گارد ریل های میانی یا بالایی داربست.
- انتخاب، هدایت و آموزش افرادی که داربست را نصب می کنند و بر می دارند و محل ان را تغییر می دهند.
- آموزش کارگران در زمینه نصب، برداشتن داربست، حرکت دادن، کار کردن، تعمیر کردن، نگهداری یا بازرسی داربست ها برای شناسایی مخاطرات کاری مربوطه.
مخاطرات داربست
- سقوط از ارتفاع، ناشی از سرخوردن، دسترسی ناایمن، فقدان تجهیزات حفاظت از سقوط
- صدمه بواسطه سقوط ابزار، تجهیزات، و مواد زائد
- برق گرفتگی ناشی از برخورد و تماس با خطوط انتقال نیرو و برق
- صدمه دیدن و خراب شدن داربست بواسطه عدم تعادل یا بارگذاری بیش از حد
- تخته گذاری ناایمن و بد
مسائل مهم در داربست
مسائل مهم در داربست عبارتند از:
1. نصب و برداشت داربست
از 15 تا 20 درصد آسیب های ناشی از داربست شامل نصب و برداشت داربست است. معمول ترین مسئله نقص فراهم نمودن سکوی کاری مناسب برای کارگر در موقع نصب و برپایی داربست است. مسئله بعدی شامل اجزای داربست نظیر اتصالات می باشد. این نقص موجب عدم ثبات داربست یا بی ثباتی داربست می شود، شاید این نقص موجب واژگونی یا فروریختن داربست نشود اما منجر به آن می شود که داربست نوسان و حرکت کند. این بیشتر زمانی رخ می دهد که فقط یک یا دو تخته روی سکوی کار باشد یا اینکه میله های حفاظتی وجود نداشته باشند و در طی نصب و برداشت داربست این مسئله عادی است.
2. بالا رفتن و پایین آمدن از داربست
تقریباٌ 15 درصد آسیب های ناشی از داربست زمانی رخ می دهد که کارگران در حال بالا رفتن و پایین آمدن از داربست هستند. بالا رفتن و پایین آمدن از چهارچوبه داربست یک امر شایع است اما پیامد ناخوشایند آن آسیب های فراوان و مرگ و میر است. بالا رفتن و پایین آمدن از تیرک های مهار داربست علل بعدی حوادث می باشد. برای غلبه بر این مسئله باید نردبان های مناسبی فراهم کرد.
3. لغزیدن یا شکستن تخته های سکوی کار
بیشتر آسیب ها شامل مسائلی با تخته ها هستند. اگر تخته های داربست خوب با طناب یا تسمه بسته نشود یا ناایمن باشند به آسانی لیز می خورند و سبب آسیب های جدی می شوند. همچنین اگر تخته های داربست در شرایط نامناسب نگهداری شوند یا اضافه بار بیش از ظرفیت شان روی آنها قرار گیرد، شکسته شوند. بنابرین استفاده از درجه ای درست الوار و بازرسی تخته ها قبل از نصب خیلی مهم است. مسئله شایع دیگر آیزان بودن بیش از اندازه یا کم اندازه داربست روی تکیه گاه هایش می باشد.. آویزان بودن بیش از حد تخته موقعی که کارگر روی بخش آویزان ایستاده است، سبب می شود که تخته به سمت بالا بیاید و واژگون شود. ولی آویزان بودن بیش از کم منجر به لغزش و سر خوردن تخته روی تکیه گاه می شود.
4. بارگذاری نامناسب یا بیش از حد بارگذاری
بارگذاری بیش از حد سبب خمش بیش از اندازه تخته ها می شود و می تواند منجر به خراب شدن و شکسته شدن تخته ها شود. بارگذاری بش از حد بیشتر اغلب در کارهای سنگ کاری و بنایی رخ می دهد که وزن مواد می تواند از 1500 کیلوگرم روی تخته ها تجاوز کند. اگر مواد روی سکوی داربست بطور آویزان رها شود می تواند سبب عدم توازن و تعادل روی داربست شود که در نهایت منجر به واژگون شدن داربست می شود.
5. عدم تنظیم کامل سکوها
این موقعیت نه تنها در مرحله نصب و برداشت داربست منجر به آسیب می شود بلکه موقع استفاده داربست نیز آسیب و حادثه ایجاد می کند. طبق قوانین تمام سکوها بایستی حداقل 45 سانتی متر یا 18 اینچ پهنا داشته باشند.
6. سکوهایی بدون میله های حفاظ
سکوهایی بدون میله حفاظ مشکل جدی ایمنی در طرح های ساخت است. میله های حفاظ نه تنها برای سکوهای بلند اقدام پیشگیرانه حفاظت از سقوط هستند بلکه برای سکوهای کم ارتفاع هم مهم هستند. بیش از یک سوم سقوط ناشی از داربست ها بر روی سکوهایی با ارتفاع کمتر از 3 متر می باشد. بنابراین، میله های حفاظ در طی استفاده معمولی برای تمامی سکوهای کاری بیش از 5/1 متر ارتفاع توصیه می شود. میله های حفاظ برای تمامی سکوهای کاری باید متشکل از میله بالایی، میله میانی و پاخور باشد.
7. نقص نصب تمام اجزاء مورد نیاز
نقص استفاده از تمام قطعات و اجزاء درست داربست مشکل جدی ایمنی است. در داربست بندی تمام موارد باید درست و کامل نصب شوند نظیر صفحات پایه داربست، مهاربندها یا پشت بندها یا بست ها، وسایل ایمن کننده مناسب. باید تضمین نماید که داربست ایمن است.
8. تماس الکتریکی با سیم های بالای سر
اغلب اوقات داربست ها با خطوط الکتریکی بالای سر تماس ایجاد می کنند ولی اگر چنین چیزی اتفاق بیافتد تقریباٌ نتیجه همیشه مرگ و میر است. نقص در نگهداشتن فواصل ایمن از خطوط انتقال برق بالای سر در هنگام حرکت کردن روی داربست مشکل جدی است. قبل از تلاش برای حرکت روی نواحی باز خارجی داربست، برای تضمین اینکه سیم های بالای سر در نزدیکی نیست باید به خوبی بررسی و وارسی شوند. در برخی موقیعت ها برای تضمین اینکه فواصل ایمن مورد نیاز از خطوط برق وجود دارد، برداشتن جزئی داربست ضروری است. حداقل فواصل ایمن در جدول یک فهرست شده است.
جدول یک: حداقل فواصل از خطوط نیرو
| میزان ولتاژ خطوط نیرو | حداقل فاصله |
| 750 تا 1500000 ولت | 3 متر یا 10 فوت |
| 150001 تا 250000 ولت | 5/4 متر یا 15 فوت |
| بیش از 250000 ولت | 6 متر یا 20 فوت |
بلند کردن اجزاء داربست توسط لیف تراک یا وسایل مکانیکی دیگر مستلزم برنامه ریزی دقیق است و باید از مجاورت و نززدیکی با خطوط انتقال نیرو اجتناب شود. کارگران حمل کننده مواد یا تجهیزات روی سکوی داربست باید مراقب تماس الکتریکی باشند.
9. حرکت دادن داربست با کارگر روی سکوی کار
حرکت دادن داربست به همراه کارگر روی سکوی کار می تواند خطرناک باشد. هرجا که برای پایین آمدن کارگران مشکل است و داربست بیش از 3 متر ارتفاع دارد، هر کارگر باید با یراق و طناب کوتاه در کل بدن بسته شود. طناب نجات باید به نقطه مناسب متصل شود.
ملاحظات انتخاب داربست
استفاده ایمن و مناسب از داربست وابسته به انتخاب سیستم درست برای کار مورد نظر است. اگر مشخصات اساسی داربست برای کار نامناسب باشد یا تمامی قطعات یا اجزای ضروری در دسترس نباشد، می تواند منجر به حوادث شود. انتخاب درست داربست و اجزای مرتبط با آن مستلزم دانش اساسی درباره شرایط محل و کار مورد نظر است. این ملاحظات شامل:
ü وزن کارگر، ابزارآلات، مواد، و تجهیزات حمل شده روی داربست
ü شرایط کار برای مثال، داخل، خارج، کف های سیمانی، نوع و شرایط دیوار، دسترسی به تجهیزات، تغییرات ارتفاع.
ü ارتفاع یا ارتفاع هائیکه در آن داربست نصب می شود.
ü نوع کاری که قرار است روی داربست انجام گیرد نظیر کارهای بنایی، سندبلاستینگ، نقاشی، فلزکاری، تاسیسات مکانیکی نصب سقف کاذب یا معلق
ü مدت کار
ü تجربه ناظر و کارکنان یا انواع داربست های موجود
ü شرایط آب و هوایی پیش بینی شده
ü نردبان یا وسایل دسترسی به سکوی کار
ü موانع
ü ساختار ساختمان یا سازه در حال انجام کار
ü مشکلات نصب و برداشت نظیر حفاظت از سقوط فرد داربست بند یا نصاب
ü استفاده تجهیزات مکانیکی برای کمک به نصب داربست
ü شرایط پیاده روی زیر محوطه داربست
انواع داربست ها
Ø داربست های معلق Suspended Scaffolds
Ø داربست های حمایت شده Supported Scaffolds
Ø داربست های مخصوص یا دیگر Specialty and Other Scaffolds
داربست های معلق Suspended scaffold
ü قبل از نصب ،از محل کار بازدید کنید و بر اساس میزان بار وارده تجهیزات و وسایل لازم را برای کار آماده نمایید
ü حتما از افراد ماهر و با صلاحیت برای این کار استفاده نمایید .
ü از محکم بودن محل اتصال کابلها به ویژه محل اتصال کابل به داربست مطمئن شوید .
ü کابل بکار رفته در این داربستها حداقل باید 6 برابر وزن داربست مقاومت داشته باشد.
ü تمهیدات لازم برای جلوگیری از پیچ و تاب خوردن داربست در نظر گرفته شود .
ü از تجمع بار و وسایل بی مورد روی داربست خودداری کنید .
ü استفاده از سیستم PFAS( Personal Fall Arrest System) برای جلوگیری از خطر سقوط افراد الزامیست .
ü مطمئن شوید که تمامی تجهیزات برقی ،کابلهای برق والکتروموتور ها سالم بوده و به سیم ارت مجهز باشند.
ü از قرار دادن مواد آتش گیر و قابل اشتعال مانند بنزین روی داربست معلق خودداری کنید .
ü برای افزایش دامنه دسترسی در هنگام کار روی بشکه ،چهار پایه ،جعبه و…نایستید .
ü وزنه های تعادلی داربست معلق بایستی بیشتر از ماکزیمم وزن داربست باشد .
ü کابلها وسیم های مهاری داربست معلق را به جای محکمی مانند ستون اصلی ساختمان ببنیدید واز بستن به دور دودکش و… جدا خودداری کنید .
ü ترمز ایمنی داربست معلق راهمیشه قبل کار بازدید کنید.
ü سیستم PFAS باید به طناب نجات LIFE LINE بسته شود نه به داربست معلق.
به نقل از: فولاد بست