شرایط گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه
شرایط گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه
گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه، که یکی از مراکز تحت نظارت سازمان بهزیستی کشور است، فرآیندی قانونی و مشخص دارد که شامل ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی، ارائه مدارک هویتی و مالی، تأیید صلاحیت های روانشناسی و مددکاری، و در نهایت اخذ حکم سرپرستی از دادگاه می شود. این مسیر برای افرادی که قصد فرزندخواندگی دارند، نیازمند آگاهی کامل از تمامی مراحل، شرایط قانونی و چالش های احتمالی است تا بتوانند با دیدی واقع بینانه و آمادگی لازم، این مسئولیت خطیر را بر عهده گیرند.
فرزندخواندگی، پیوندی عمیق و پایدار است که بر پایه قوانین حمایتی شکل می گیرد و به کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست فرصت داشتن یک خانواده و آینده ای روشن را می دهد. شیرخوارگاه آمنه به عنوان یکی از مراکز مهم نگهداری از این کودکان، نقش بسزایی در فرآیند واگذاری سرپرستی به خانواده های متقاضی ایفا می کند. این اقدام نه تنها پاسخگوی نیاز عاطفی و تربیتی کودکان است، بلکه آرزوی دیرینه بسیاری از خانواده ها برای داشتن فرزند را نیز محقق می سازد. با این حال، حساسیت های حقوقی و اجتماعی این فرآیند، ایجاب می کند که تمامی مراحل با دقت و بر اساس ضوابط و مقررات جاری کشور انجام شود.
درک صحیح از مفهوم فرزندخواندگی، گروه های واجد شرایط، مراحل اجرایی، و همچنین چالش های پیش رو، برای متقاضیان این امر ضروری است. هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و تخصصی است که اطلاعات دقیق و به روز را در اختیار متقاضیان قرار دهد تا با آگاهی کامل از شرایط گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه و سایر مراکز بهزیستی، گام در این مسیر پربرکت بگذارند و بتوانند بهترین شرایط را برای فرزندخوانده خود فراهم آورند. این راهنما به تفکیک ابعاد مختلف قانونی، اجتماعی و روانشناختی فرزندخواندگی پرداخته و به پرسش های رایج در این حوزه پاسخ می دهد.
مفهوم حقوقی و اجتماعی فرزندخواندگی در ایران
فرزندخواندگی به معنای پذیرش سرپرستی دائمی یک کودک توسط افرادی است که از نظر بیولوژیکی والدین او نیستند، اما تمامی حقوق و تکالیف والدین اصلی را در قبال او بر عهده می گیرند. این مفهوم از دیدگاه حقوقی در ایران، بر پایه قانون «حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست» استوار است که آخرین اصلاحات آن در سال ۱۳۹۲ انجام شده است. هدف اصلی این قانون، تأمین منافع عالیه کودک و فراهم آوردن یک محیط خانوادگی سالم برای رشد و تربیت اوست.
تفاوت های اساسی میان فرزندخواندگی با «امین موقت» یا «سرپرستی کودکان بدسرپرست» وجود دارد. در فرزندخواندگی، رابطه حقوقی تقریباً مشابه رابطه نسبی ایجاد می شود و کودک به طور کامل جزئی از خانواده جدید محسوب می گردد، اگرچه برخی تفاوت ها مانند عدم توارث همچنان پابرجاست. در مقابل، امین موقت معمولاً برای دوره های کوتاه مدت و با نظارت بیشتر بر کودک اعمال می شود و سرپرستی کودکان بدسرپرست نیز ممکن است موقتی باشد و با اصلاح وضعیت والدین اصلی، کودک به آن ها بازگردانده شود. اما فرزندخواندگی، به دنبال ایجاد یک رابطه دائمی و تغییر هویت خانوادگی کودک است.
از منظر فقهی و شرعی، فرزندخواندگی به مفهوم غربی آن (یعنی ایجاد رابطه نسبی کامل با تمامی آثار آن از جمله توارث) به رسمیت شناخته نشده است. با این حال، قوانین ایران با الهام از آموزه های اسلامی در زمینه حمایت از ایتام و کودکان نیازمند، مفهوم «سرپرستی» را جایگزین «فرزندخواندگی» به معنای حقوقی کرده و امکان واگذاری کودکان به خانواده های جایگزین را فراهم آورده است. این قوانین با حفظ برخی ملاحظات شرعی مانند عدم توارث و لزوم ایجاد محرمیت، تلاش دارند تا ضمن رعایت مبانی دینی، نیازهای اجتماعی و عاطفی کودکان را نیز پاسخ دهند.
پیشینه فرزندخواندگی در ایران نشان دهنده تطور و تحول قوانین در این حوزه است. در ابتدا، به دلیل عدم انطباق کامل با فقه شیعه، قوانین محدودتری وجود داشت. اما با افزایش آگاهی های اجتماعی و نیاز مبرم به حمایت از کودکان آسیب پذیر، قوانین حمایتی قوی تر و جامع تری به تصویب رسیده اند که در حال حاضر، چارچوب اصلی شرایط گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه و دیگر مراکز را تعیین می کنند. این قوانین با هدف حفظ کرامت انسانی کودکان و تضمین حقوق آن ها برای داشتن زندگی متعادل، گام های موثری برداشته اند.
گروه های واجد شرایط و اولویت های متقاضیان سرپرستی نوزاد
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، اولویت بندی مشخصی را برای متقاضیان سرپرستی تعیین کرده است. این اولویت بندی بر اساس نیازهای کودکان و همچنین توانایی متقاضیان برای فراهم آوردن بهترین شرایط انجام می شود. شناخت این اولویت ها و شرایط گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه برای هر گروه، گام اول در فرآیند درخواست سرپرستی است.
اولویت بندی متقاضیان طبق قانون:
- زوجین بدون فرزند: این گروه در اولویت نخست قرار دارند. زوجینی که حداقل پنج سال از تاریخ ازدواج آن ها گذشته و از این ازدواج صاحب فرزند نشده اند، می توانند متقاضی سرپرستی باشند. در صورتی که گواهی پزشکی قانونی، عدم امکان فرزندآوری بیولوژیکی برای زوجین را تأیید کند، شرط پنج سال از ازدواج ساقط می شود. حداقل سن یکی از زوجین برای این گروه، باید ۳۰ سال تمام باشد. این اولویت بندی نشان دهنده اهتمام قانونگذار به تشکیل خانواده و رفع مشکل ناباروری زوجین از طریق فرزندخواندگی است.
- زنان و دختران بدون شوهر: در اولویت دوم قرار دارند. زنانی که بالای ۳۰ سال سن دارند و تاکنون ازدواج نکرده اند یا همسرشان فوت کرده و یا طلاق گرفته اند، می توانند منحصراً سرپرستی کودکان دختر را بر عهده بگیرند. این بند، امکان مشارکت این قشر از جامعه را در امر خیر فرزندخواندگی فراهم می آورد و نیازهای خاص اجتماعی را مورد توجه قرار می دهد.
- زوجین دارای فرزند: در اولویت سوم جای می گیرند. خانواده هایی که دارای فرزند بیولوژیکی هستند نیز می توانند متقاضی سرپرستی باشند، اما شرایط آن ها با سخت گیری بیشتری بررسی می شود و تنها در صورت وجود تعداد کافی کودک واجد شرایط واگذاری و نبود متقاضیان اولویت اول و دوم، درخواست آن ها مورد بررسی قرار می گیرد. این گروه نیز مانند گروه های دیگر، باید حداقل ۳۰ سال سن برای یکی از زوجین را داشته باشند.
شرایط عمومی متقاضیان فرزندخواندگی
علاوه بر اولویت بندی فوق، تمامی متقاضیان سرپرستی، از جمله افرادی که برای گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه اقدام می کنند، باید دارای شرایط عمومی زیر باشند:
- تابعیت ایرانی: متقاضیان باید تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند.
- اعتقاد به ادیان رسمی: اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور (اسلام، مسیحیت، کلیمی، زرتشتی) ضروری است.
- سلامت جسمی و روانی: متقاضیان نباید به بیماری های صعب العلاج یا واگیردار مبتلا باشند و باید توانایی جسمی و روانی لازم برای نگهداری و تربیت کودک را داشته باشند. این مورد شامل ارائه گواهی سلامت پزشکی و تأیید روانشناسی است.
- تمکن مالی کافی: متقاضیان باید از توانایی مالی لازم برای تأمین نیازهای زندگی کودک برخوردار باشند. این به معنای ثروتمند بودن نیست، بلکه توانایی تأمین خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیل و سایر مایحتاج کودک است.
- صلاحیت اخلاقی: متقاضیان باید دارای صلاحیت اخلاقی و عدم سوءپیشینه کیفری موثر باشند. این موضوع از طریق استعلامات قانونی و مصاحبه های مددکاری احراز می گردد.
- عدم اعتیاد: عدم اعتیاد به مواد مخدر، الکل و روانگردان از شرایط اساسی است و از طریق آزمایشات و گواهی های لازم تأیید می شود.
- عدم محجوریت: متقاضیان نباید محجور (مانند دیوانه یا سفیه) باشند.
- رضایت کامل زوجین: در صورتی که متقاضی زوجین باشند، رضایت کامل و کتبی هر دو برای پذیرش سرپرستی الزامی است.
تیم های مددکاری و روانشناسی سازمان بهزیستی با دقت تمامی این شرایط را مورد ارزیابی قرار می دهند تا اطمینان حاصل شود که کودک در محیطی امن و مناسب رشد خواهد کرد. رعایت این اصول، ضامن موفقیت آمیز بودن فرآیند فرزندخواندگی و تأمین منافع کودک است.
مراحل گام به گام درخواست سرپرستی نوزاد از شیرخوارگاه آمنه و مراکز بهزیستی
فرآیند گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه یا هر مرکز بهزیستی دیگر، شامل چندین گام مشخص و قانونی است که باید با دقت و پیوستگی طی شوند. این مراحل از ثبت نام اولیه آغاز شده و تا صدور حکم قطعی سرپرستی ادامه می یابد.
گام اول: ثبت نام اولیه در سامانه ملی فرزندخواندگی
نخستین مرحله برای تمامی متقاضیان سرپرستی، ثبت نام آنلاین در سامانه ملی فرزندخواندگی بهزیستی به آدرس adoption.behzisti.net است. متقاضیان باید در این سامانه یک حساب کاربری ایجاد کرده و فرم های مربوطه را با دقت تکمیل نمایند. در این مرحله، بارگذاری اولیه مدارک مورد نیاز به صورت اسکن شده و با کیفیت مطلوب الزامی است.
نکات مهم در هنگام ثبت نام آنلاین:
- اطمینان از صحت و کامل بودن اطلاعات وارد شده.
- بارگذاری تصاویر خوانا و با کیفیت از اصل مدارک.
- حفظ کد رهگیری و اطلاعات کاربری برای پیگیری های بعدی.
گام دوم: آماده سازی و بارگذاری مدارک لازم
پس از ثبت نام اولیه، متقاضیان باید مدارک لازم برای گرفتن نوزاد از بهزیستی را به صورت کامل آماده و در سامانه بارگذاری کنند. این مدارک شامل موارد زیر است و در مراحل بعدی نیاز به برابر اصل کردن در دفاتر اسناد رسمی خواهند داشت:
- تصویر تمامی صفحات شناسنامه ایرانی متقاضیان.
- تصویر کارت ملی متقاضیان.
- تصویر کارت پایان خدمت یا کارت معافیت از خدمت (برای آقایان).
- تصویر سند رسمی ازدواج (برای زوجین متقاضی).
- تصویر آخرین مدرک تحصیلی متقاضیان.
- تصویر سند مالکیت منزل یا مبایعه نامه یا اجاره نامه رسمی.
- اصل یا تصویر گواهی اشتغال به کار یا تعیین میزان تقریبی درآمد (مانند حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب و غیره).
- تصویر مدارک بیمه پایه اجتماعی (تأمین اجتماعی، خدمات درمانی و …).
- اصل گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان مبنی بر عدم امکان بچه دار شدن (برای زوجین فاقد فرزندی که پنج سال از ازدواج آنان گذشته باشد یا پزشک قانونی عدم امکان باروری را تأیید کند).
توجه به این نکته ضروری است که تمام تصاویر باید از روی اصل مدارک و با وضوح بالا تهیه شده باشند تا در مراحل بعدی، هنگام برابر اصل کردن، مشکلی ایجاد نشود.
گام سوم: مصاحبه مددکاری و بازدید اولیه از منزل
پس از بررسی اولیه مدارک، نوبت به ارزیابی های اجتماعی و روانشناسی می رسد. در این مرحله، مددکاران سازمان بهزیستی با متقاضیان مصاحبه های حضوری انجام داده و از منزل آن ها بازدید می کنند. این بازدید به منظور ارزیابی شرایط محیطی، بهداشتی، فرهنگی و اجتماعی خانواده و اطمینان از آمادگی آن ها برای پذیرش کودک صورت می گیرد.
نکات کلیدی برای موفقیت در این مرحله:
- صداقت در پاسخگویی به سوالات مددکاران.
- نمایش محیطی امن و آرام برای کودک.
- ابراز آمادگی روانی و عاطفی برای مسئولیت والدینی.
گام چهارم: تأیید روانشناسی و اخذ گواهی های عدم اعتیاد و سوءپیشینه
در این مرحله، متقاضیان به روانشناس معتمد سازمان بهزیستی معرفی می شوند تا از نظر سلامت روان و صلاحیت های تربیتی مورد تأیید قرار گیرند. همزمان، برای اطمینان از سلامت اجتماعی، گواهی های عدم اعتیاد و عدم سوءپیشینه کیفری موثر از مراجع ذی صلاح اخذ می گردد. این گواهی ها نقش حیاتی در احراز صلاحیت نهایی متقاضیان دارند.
گام پنجم: معرفی کودک و دیدارهای اولیه
در صورت تأیید تمامی مراحل قبلی، سازمان بهزیستی، کودکی را که واجد شرایط واگذاری است، به متقاضیان معرفی می کند. معیارهای معرفی کودک شامل سن، جنسیت، وضعیت سلامت، و همچنین طول زمان انتظار متقاضیان است. در این مرحله، دیدارهایی بین متقاضیان و کودک انجام می شود تا طرفین با یکدیگر آشنا شوند و پذیرش متقابل مورد ارزیابی قرار گیرد. سازمان بهزیستی ممکن است در صورت عدم تعامل مناسب، تا سه کودک را به خانواده پیشنهاد دهد.
گام ششم: صدور حکم سرپرستی موقت (۶ ماهه)
پس از تأیید پذیرش متقابل، پرونده به دادگاه خانواده ارسال شده و قاضی دادگاه، حکم سرپرستی موقت ۶ ماهه صادر می کند. در طول این دوره آزمایشی، نظارت های مددکاری بهزیستی ادامه می یابد تا از انطباق کودک با محیط خانواده جدید و توانایی خانواده در نگهداری و تربیت او اطمینان حاصل شود. این دوره برای ارزیابی نهایی و تطابق پذیری کودک و خانواده بسیار مهم است.
گام هفتم: تبدیل حکم موقت به حکم قطعی و صدور شناسنامه جدید
در صورت موفقیت آمیز بودن دوره سرپرستی موقت و تأیید نهایی کارشناسان بهزیستی مبنی بر صلاحیت کامل خانواده، دادگاه حکم سرپرستی موقت را به حکم قطعی تبدیل می کند. با صدور حکم قطعی، متقاضیان می توانند برای صدور شناسنامه جدید برای فرزندخوانده خود به اداره ثبت احوال مراجعه کنند. در شناسنامه جدید، نام و نام خانوادگی سرپرستان به عنوان پدر و مادر درج می شود، اما نام والدین اصلی و مفاد حکم سرپرستی در قسمت توضیحات شناسنامه قید می گردد. این فرآیند، هویت حقوقی و خانوادگی کودک را به طور کامل در خانواده جدید تثبیت می کند.
ملاک های واگذاری کودکان: چه نوزادانی می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند؟
تصمیم گیری برای واگذاری سرپرستی یک کودک، فرآیندی پیچیده و حساس است که بر اساس قوانین و ضوابط مشخصی انجام می شود تا منافع عالیه کودک به بهترین شکل تأمین گردد. قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، در ماده ۷ خود، شرایط کودکانی را که می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند، به وضوح تشریح کرده است. این شرایط، برای گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه و سایر مراکز بهزیستی نیز صدق می کند.
بر اساس این قانون، کودک یا نوجوانی می تواند تحت سرپرستی قرار گیرد که یکی از شرایط زیر را دارا باشد:
- عدم امکان شناسایی والدین یا جد پدری: در مواردی که هیچ گونه اطلاعاتی از هویت پدر، مادر یا جد پدری کودک در دسترس نباشد و امکان شناسایی آن ها وجود نداشته باشد، کودک واجد شرایط سرپرستی محسوب می شود. این شامل کودکان رها شده یا گمشده ای است که والدینشان هرگز پیدا نمی شوند.
- فوت والدین یا جد پدری: اگر پدر، مادر یا جد پدری کودک در قید حیات نباشند و وصی منصوب از سوی ولی قهری نیز وجود نداشته باشد، کودک می تواند تحت سرپرستی قرار گیرد. این مورد به خصوص برای کودکان یتیم صدق می کند.
- گذشت حداقل دو سال از سپردن کودک به بهزیستی بدون مراجعه والدین: کودکانی که به هر دلیلی به سازمان بهزیستی سپرده شده اند و حداقل دو سال از تاریخ سپردن آن ها گذشته باشد، اما پدر، مادر، جد پدری یا وصی قانونی برای بازپس گیری یا سرپرستی آن ها مراجعه نکرده باشند، واجد شرایط سرپرستی دائمی محسوب می شوند. این شرط به منظور جلوگیری از بلاتکلیفی طولانی مدت کودکان و فراهم آوردن فرصت زندگی در یک خانواده دائمی است.
- عدم صلاحیت والدین یا جد پدری برای سرپرستی: در صورتی که دادگاه صالح تشخیص دهد که پدر، مادر، جد پدری یا وصی منصوب از سوی ولی قهری، صلاحیت لازم برای سرپرستی کودک را ندارند و حتی با ضم امین یا ناظر نیز این صلاحیت احراز نمی شود، کودک می تواند تحت سرپرستی خانواده های جایگزین قرار گیرد. این شامل مواردی مانند اعتیاد شدید، بیماری های روانی حاد، سوءرفتار، زندانی بودن طولانی مدت والدین یا سایر شرایطی است که به تشخیص دادگاه، زندگی کودک در کنار والدین اصلی را به خطر می اندازد.
علاوه بر این، در فرآیند واگذاری، کودکان با نیازهای خاص (مانند معلولیت های جسمی یا ذهنی، بیماری های مزمن یا صعب العلاج) دارای اولویت های خاصی هستند. سازمان بهزیستی و دادگاه ها تلاش می کنند تا برای این کودکان نیز خانواده های مناسبی پیدا کنند. پذیرش سرپرستی این کودکان می تواند زمان انتظار برای گرفتن نوزاد از بهزیستی را به طور قابل توجهی کاهش دهد، زیرا تعداد متقاضیان برای نوزادان سالم به مراتب بیشتر است.
بنابراین، پیش از درخواست برای شرایط گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه، ضروری است که متقاضیان از این ملاک ها و اولویت ها آگاهی داشته باشند و انتظارات خود را بر اساس واقعیت های موجود تنظیم کنند. این چارچوب قانونی، تضمین کننده این است که هر کودک به خانواده ای سپرده شود که بهترین فرصت ها را برای رشد، امنیت و سعادت او فراهم آورد.
بر اساس ماده ۷ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، کودکان تنها در صورتی می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند که هویت والدین آن ها نامشخص باشد، والدین در قید حیات نباشند، یا پس از گذشت دو سال، والدین بهزیستی را برای سرپرستی کودک رها کرده باشند.
بررسی چالش ها و مسائل رایج در فرآیند فرزندخواندگی نوزاد
فرآیند فرزندخواندگی، با وجود اهداف انسانی و خیرخواهانه، همواره با چالش ها و نگرانی های متعددی برای متقاضیان همراه است. آگاهی از این مسائل و نحوه مواجهه با آن ها، بخش مهمی از آمادگی برای پذیرش سرپرستی نوزاد از جمله در شیرخوارگاه آمنه است.
زمان انتظار و عوامل موثر بر آن
یکی از بزرگترین نگرانی ها برای متقاضیان فرزندخواندگی، مدت زمان انتظار برای گرفتن نوزاد از بهزیستی است. بسیاری از متقاضیان گله مند هستند که این فرآیند طولانی و طاقت فرساست. دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد:
- بهزیستی، تأمین کننده کودک نیست: سازمان بهزیستی خود تولیدکننده کودک نیست، بلکه وظیفه سرپرستی کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست را بر عهده دارد و تنها کودکانی را واگذار می کند که از نظر قانونی و قضایی، قابلیت سرپرستی داشته باشند. تعداد این کودکان در مقایسه با تعداد زیاد متقاضیان، کمتر است.
- تأیید قضایی: هر مورد واگذاری کودک باید به تأیید مقام قضایی برسد. این فرآیند قضایی شامل بررسی های دقیق برای احراز بی سرپرست یا بدسرپرست بودن کودک و سپس تأیید صلاحیت متقاضیان است که زمان بر است.
- تقاضای بالای نوزاد دختر سالم: طبق آمار، اکثریت قریب به اتفاق متقاضیان (حدود ۹۹ درصد) خواهان سرپرستی نوزادان دختر سالم و با سن پایین هستند. این عدم توازن بین عرضه و تقاضا، به طور طبیعی منجر به افزایش شدید زمان انتظار برای این گروه از متقاضیان می شود.
عواملی که می تواند زمان انتظار را کاهش دهد:
- پذیرش سرپرستی کودکان با سن بالاتر (بیش از ۳ سال).
- پذیرش سرپرستی نوزادان پسر.
- پذیرش سرپرستی کودکان با نیازهای خاص (مانند معلولیت یا بیماری های مزمن).
خانواده هایی که در انتخاب خود انعطاف پذیری بیشتری داشته باشند، شانس بیشتری برای کاهش زمان انتظار خواهند داشت.
تضمین های مالی و آینده نوزاد
یکی از شروط مهم قانونی در فرآیند فرزندخواندگی، مربوط به تضمین مالی آینده کودک است. ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست مقرر می دارد که دادگاه در صورتی حکم سرپرستی صادر می کند که درخواست کننده، بخشی از اموال یا حقوق خود را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک کند. این شرط به دلیل عدم ارث بری فرزندخوانده از والدین سرپرست وضع شده است تا آینده مالی و معیشتی کودک تضمین شود.
تبصره: دادگاه می تواند در مواردی که تشخیص دهد اعطای سرپرستی بدون اجرای مفاد این ماده به مصلحت کودک باشد، حکم سرپرستی را صادر کند. همچنین، در مواردی که اخذ تضمین عینی ممکن یا به مصلحت نباشد، دادگاه می تواند دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک بخشی از اموال یا حقوق در آینده را صادر کند.
مسئله محرمیت شرعی فرزندخوانده
یکی از دغدغه های اصلی خانواده های مذهبی، محرمیت فرزندخوانده با اعضای خانواده سرپرست است. از آنجا که فرزندخواندگی، رابطه نسبی ایجاد نمی کند، از نظر شرعی، کودک با والدین سرپرست و فرزندان بیولوژژیکی آن ها محرم نیست. برای حل این مسئله، راه های شرعی مختلفی وجود دارد، از جمله:
- شیر دادن (رضاع): اگر همسر سرپرست به نوزاد شیر دهد (با رعایت شرایط شرعی آن)، کودک از طریق رضاع با او و همسرش محرم می شود.
- ازدواج موقت: در برخی موارد، برای ایجاد محرمیت با سایر اعضای خانواده، می توان از طریق ازدواج موقت (مانند پدرخوانده با مادر واقعی کودک) اقدام کرد که البته شرایط خاص خود را دارد و باید با مشورت با مراجع تقلید انجام شود.
متقاضیان باید پیش از اقدام، در مورد احکام شرعی محرمیت با مراجع تقلید خود مشورت کرده و راه حل مناسب را انتخاب کنند.
شفافیت فرآیند و رفع ابهامات پارتی بازی
برخی متقاضیان نگرانی هایی در مورد شفافیت فرآیند فرزندخواندگی و احتمال پارتی بازی دارند. با راه اندازی سامانه ملی فرزندخواندگی، تلاش شده است تا این فرآیند کاملاً شفاف و قابل رصد باشد. تمامی مراحل درخواست و بررسی ها در این سامانه ثبت می شود و امکان پیگیری برای متقاضیان فراهم است.
مدیرکل دفتر امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور در گذشته اشاره کرده است که تفاوت در زمان انتظار برای خانواده ها، اغلب به دلیل شرایط متفاوت متقاضیان و نوع کودک مورد درخواست است، نه پارتی بازی. به عنوان مثال، خانواده ای که خواهان نوزاد دختر سالم است، ممکن است سال ها در صف انتظار بماند، در حالی که خانواده ای دیگر با پذیرش سرپرستی یک پسر ۶ ساله یا کودکی با نیازهای خاص، در مدت زمان کوتاه تری به نتیجه می رسد.
در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا احساس اجحاف، متقاضیان می توانند از طریق بخش پرسش و پاسخ سامانه فرزندخواندگی یا سامانه دیدبان سازمان بهزیستی (شماره تماس ۱۴۸۲) موارد را به ستاد کشوری بهزیستی گزارش دهند.
حضانت فرزندخوانده پس از طلاق یا فوت یکی از والدین سرپرست
در صورتی که والدین سرپرست از یکدیگر طلاق بگیرند یا یکی از آن ها فوت کند، تکلیف سرپرستی فرزندخوانده نیز با توجه به مصلحت کودک و تصمیم دادگاه مشخص می شود. دادگاه با در نظر گرفتن تمامی جوانب، از جمله توانایی ها، شرایط مالی و روحی والدین باقی مانده یا سایر افراد صلاحیت دار، حضانت کودک را به عهده مناسب ترین فرد واگذار می کند. در موارد طلاق، اگر فرزندخوانده دختر باشد، اولویت با مادرخوانده است، اما در نهایت، مصلحت کودک تعیین کننده اصلی است. فوت یکی از والدین نیز شرایط جدیدی را ایجاد می کند که باید توسط دادگاه بررسی شود و تصمیمی که به نفع کودک باشد، اتخاذ گردد.
سامانه ملی فرزندخواندگی با هدف شفاف سازی و قابل رصد کردن تمامی مراحل، نقش مهمی در کاهش ابهامات و نگرانی های مربوط به «پارتی بازی» در فرآیند فرزندخواندگی ایفا می کند.
نکات حقوقی ضروری و توصیه های پایانی
پذیرش سرپرستی یک کودک، تصمیمی بزرگ و مسئولیت آفرین است که ابعاد حقوقی، اجتماعی، و روانی گسترده ای دارد. برای اطمینان از طی شدن صحیح و قانونی این فرآیند، توجه به نکات زیر ضروری است:
تأکید بر مشاوره حقوقی با وکیل متخصص فرزندخواندگی: با توجه به پیچیدگی های قانونی و بوروکراتیک، بهره گیری از مشاوره وکلای متخصص در زمینه فرزندخواندگی می تواند فرآیند را تسهیل کرده و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کند. یک وکیل می تواند متقاضیان را در جمع آوری مدارک، تکمیل فرم ها، و حضور در جلسات دادگاه و بهزیستی راهنمایی نماید و از حقوق متقاضیان و کودک سرپرست پذیر دفاع کند.
اهمیت آمادگی روحی و روانی برای پذیرش فرزند: فرزندخواندگی تنها یک فرآیند حقوقی نیست، بلکه یک تحول عمیق در زندگی خانواده محسوب می شود. آمادگی روحی و روانی، از جمله پذیرش تفاوت های احتمالی کودک، مدیریت انتظارات، و صبر و استقامت در مواجهه با چالش های تربیتی، نقش بسزایی در موفقیت این تجربه دارد. مشاوره های روانشناسی قبل و حین فرآیند، می تواند به خانواده ها در این زمینه کمک شایانی نماید.
نقش سازمان بهزیستی در نظارت پس از فرزندخواندگی: سازمان بهزیستی کشور وظیفه نظارت بر زندگی فرزندخوانده را پس از واگذاری نیز بر عهده دارد. این نظارت به منظور اطمینان از رشد سالم و ایمن کودک در محیط جدید است و تا رسیدن کودک به سن قانونی یا ازدواج او ادامه خواهد داشت. خانواده های سرپرست باید آماده همکاری با مددکاران بهزیستی در این راستا باشند.
اهمیت صداقت با فرزندخوانده درباره هویت اصلی اش: کارشناسان و روانشناسان توصیه می کنند که والدین سرپرست در زمان مناسب و با شیوه ای صحیح، هویت واقعی کودک و فرآیند فرزندخواندگی را با او در میان بگذارند. پنهان کردن این حقیقت می تواند در آینده منجر به آسیب های روانی جدی برای کودک شود. صداقت و شفافیت از ابتدا، به کودک کمک می کند تا با هویت خود کنار بیاید و اعتماد عمیق تری با خانواده خود برقرار کند.
رعایت این نکات و آمادگی جامع در تمامی ابعاد، به متقاضیان کمک می کند تا با آرامش خاطر بیشتری شرایط گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه و سایر مراکز را طی کنند و تجربه فرزندخواندگی، به تجربه ای موفق و شیرین برای آن ها و فرزندشان تبدیل شود.
نتیجه گیری
فرآیند گرفتن نوزاد از شیرخوارگاه آمنه یا هر مرکز بهزیستی دیگری، مسیری قانونی، حساس و البته پربرکت است که نیازمند آگاهی عمیق و آمادگی همه جانبه متقاضیان است. این مسیر با ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی آغاز شده، با ارائه مدارک دقیق، گذراندن مراحل مصاحبه مددکاری و تأیید روانشناسی ادامه یافته، و پس از معرفی و آشنایی با کودک، با صدور حکم سرپرستی موقت و سپس قطعی، به ثمر می نشیند. اولویت بندی متقاضیان، شرایط عمومی و خاص، و همچنین ملاک های واگذاری کودکان، همگی با هدف تأمین منافع عالیه کودک و فراهم آوردن بهترین آینده برای او طراحی شده اند.
چالش هایی نظیر طولانی بودن زمان انتظار برای نوزادان سالم، مسائل مالی مرتبط با تضمین آینده کودک، و دغدغه محرمیت شرعی، از جمله مواردی هستند که متقاضیان باید با آن ها آشنایی داشته باشند و راهکارهای مناسب را برای آن ها در نظر گیرند. سامانه ملی فرزندخواندگی و نظارت های سازمان بهزیستی، با هدف شفاف سازی و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده، نقش کلیدی در اعتبار این فرآیند دارند. در نهایت، مشاوره حقوقی تخصصی، آمادگی روانی خانواده، و صداقت با فرزندخوانده درباره هویت اصلی اش، از توصیه های کلیدی برای موفقیت در این راه پر چالش و در عین حال، پر از مهر و امید است.
فرزندخواندگی، نه تنها زندگی یک کودک را نجات می دهد و به او خانواده ای پر از عشق می بخشد، بلکه خانواده های متقاضی را نیز با تجربه ای بی نظیر از بخشش، مسئولیت پذیری و محبت بی قید و شرط آشنا می کند. این فرآیند، تجلی حقیقی مهرورزی انسانی و همبستگی اجتماعی است که در نهایت، به ساختن آینده ای روشن تر برای کودکان نیازمند منجر می شود.