چقدر از مهریه قابل مطالبه است؟

تمام مهریه از نظر قانونی قابل مطالبه است، اما میزان اجرایی شدن و نحوه وصول آن تحت تأثیر شرایط خاص قانونی، مالی زوج و رویه های قضایی قرار دارد.

مهریه، که ریشه ای عمیق در فرهنگ و شرع اسلامی ایران دارد، یکی از حقوق مالی مهم زن در عقد نکاح محسوب می شود. از لحظه جاری شدن صیغه عقد، زن مالک مهریه شده و می تواند هر زمان که بخواهد آن را از همسر خود مطالبه کند. با این حال، پرسش های متعددی در خصوص چگونگی، میزان و سقف مطالبه مهریه مطرح می شود که اغلب منجر به سردرگمی زوجین و افراد درگیر با مسائل حقوقی خانواده می گردد. در سال های اخیر، با توجه به نوسانات اقتصادی و افزایش ارزش سکه، قوانین و رویه های مرتبط با مطالبه مهریه دستخوش تغییرات و تفسیرات جدیدی شده اند که درک صحیح آن ها برای هر دو طرف، یعنی زوجه (که حق مطالبه دارد) و زوج (که مکلف به پرداخت است)، حیاتی است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و تخصصی، به بررسی تمامی ابعاد قانونی، رویه های قضایی، و نکات کلیدی مربوط به مطالبه مهریه می پردازد.

مفهوم و ماهیت مهریه: حقی مسلم با رویه های اجرایی متفاوت

مهریه یکی از ارکان اصلی عقد نکاح در فقه اسلامی و حقوق ایران است که با هدف حمایت از حقوق مالی زن و به عنوان پشتوانه ای برای او در طول زندگی مشترک و پس از آن در نظر گرفته شده است. این حق مالی، به محض انعقاد عقد، به ملکیت زن درمی آید و او می تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند.

تعریف مهریه و حق مالکیت زن

مهریه، که در متون فقهی با واژه هایی چون صداق یا نِحله نیز شناخته می شود، عبارت است از مالی که به موجب عقد نکاح، مرد به زن پرداخت می کند یا پرداخت آن را تعهد می نماید. مطابق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به محض وقوع عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند. این مالکیت فوری و بی قید و شرط، بدان معناست که حتی پیش از آغاز زندگی مشترک و تمکین، زن حق مطالبه مهریه خود را داراست. این حق مطلق، بیانگر جایگاه مهریه به عنوان یک بدهی قطعی بر ذمه مرد است. نوع مهریه می تواند شامل پول نقد، سکه، اموال منقول (مانند خودرو، طلا و جواهر) یا غیرمنقول (مانند زمین یا خانه) باشد، به شرطی که مالیت داشته و قابل تملک باشد.

انواع مهریه و نحوه مطالبه هر یک

در نظام حقوقی ایران، مهریه بر اساس شرایط پرداخت به دو نوع اصلی تقسیم می شود که در نحوه مطالبه و ضمانت های اجرایی آن ها تفاوت های عمده ای وجود دارد:

مهریه عندالمطالبه

مهریه عندالمطالبه، متداول ترین نوع مهریه است که در آن، زن می تواند هر زمان پس از عقد نکاح، مهریه خود را از مرد مطالبه کند. در این نوع مهریه، بار اثبات توانایی مالی مرد برای پرداخت مهریه بر عهده زن نیست، بلکه مرد مکلف است در صورت مطالبه زن، آن را پرداخت نماید. در صورتی که مرد از پرداخت امتناع ورزد و توانایی مالی او نیز برای دادگاه محرز شود، می تواند با ضمانت اجرای کیفری (حبس) مواجه گردد. حق حبس نیز، که مختص مهریه عندالمطالبه است، به زن این امکان را می دهد که تا زمان دریافت تمام یا قسمتی از مهریه (معمولاً پیش قسط مهریه)، از تمکین خاص (برقراری رابطه زناشویی) خودداری کند، به شرط آنکه قبلاً رابطه زناشویی بین زوجین برقرار نشده باشد.

مهریه عندالاستطاعه

برخلاف مهریه عندالمطالبه، در مهریه عندالاستطاعه، زن زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که توانایی مالی مرد برای پرداخت آن به اثبات برسد. در این حالت، بار اثبات استطاعت مالی مرد بر عهده زن است. این بدان معناست که زن باید دارایی ها، اموال یا درآمد کافی مرد را برای پرداخت مهریه به دادگاه ارائه دهد. مهم ترین تفاوت عندالاستطاعه با عندالمطالبه در این است که در صورت عدم پرداخت مهریه عندالاستطاعه، مرد با مجازات حبس مواجه نخواهد شد، حتی اگر مهریه ۱۱۰ سکه یا کمتر باشد. مطالبه این نوع مهریه صرفاً از طریق مدنی و با اثبات توانایی مالی مرد امکان پذیر است. تعیین مهریه عندالاستطاعه معمولاً برای کاهش فشار مالی بر زوج و جلوگیری از زندانی شدن او صورت می گیرد.

تفاوت های کلیدی بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه را می توان در جدول زیر خلاصه کرد:

ویژگی	مهریه عندالمطالبه	مهریه عندالاستطاعه
زمان مطالبه	هر زمان پس از عقد	پس از اثبات تمکن مالی زوج توسط زوجه
حق حبس	دارد (در صورت عدم برقراری رابطه زناشویی قبلی)	ندارد
قابلیت حبس زوج	تا سقف ۱۱۰ سکه (در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار)	خیر (صرفاً مطالبه مدنی)
بار اثبات تمکن مالی	بر عهده زوج است (برای اثبات اعسار)	بر عهده زوجه است (برای مطالبه)

سقف های قانونی و محدودیت های اجرایی مطالبه مهریه

درک سقف های قانونی و محدودیت های اجرایی مهریه از مهم ترین بخش ها در پاسخ به این سوال است که چقدر از مهریه قابل مطالبه است. در حالی که اصل مهریه به هر میزان که تعیین شده باشد، قابل مطالبه است، اما رویه های اجرایی و به ویژه جنبه کیفری آن، دارای محدودیت هایی است که زوجین باید از آن ها آگاه باشند.

قانون ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی: سقف حبس مهریه

یکی از مهم ترین قوانین در حوزه مهریه که از سال ۱۳۹۱ با تصویب ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده لازم الاجرا شد، محدودیت سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی برای اعمال ضمانت اجرای کیفری (حبس) است. این قانون به این معناست که اگر مهریه تا ۱۱۰ سکه باشد و مرد از پرداخت آن امتناع کند، در صورت عدم اثبات اعسار، می تواند با حکم جلب و حبس مواجه شود.

مفهوم این قانون این است که مهریه به هر میزان که باشد (حتی هزاران سکه)، تماماً قابل مطالبه است و مرد مکلف به پرداخت آن است. اما، بخش کیفری و حبس آن صرفاً تا ۱۱۰ سکه محدود می شود. به عبارت دیگر، اگر مهریه زوجه بیش از ۱۱۰ سکه باشد (مثلاً ۲۰۰ سکه)، زوجه می تواند کل ۲۰۰ سکه را مطالبه کند، اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، مرد زندانی نخواهد شد و زن برای وصول این بخش از مهریه، باید توانایی مالی مرد را در دادگاه اثبات کند. این موضوع به تفکیک واضح بین قابلیت حبس (تا ۱۱۰ سکه) و قابلیت مطالبه (تمام مهریه) اشاره دارد و تأکید می کند که این دو مفهوم نباید با یکدیگر خلط شوند. این قانون همچنان معتبر است و در رویه های قضایی کنونی اعمال می شود.

طرح های پیشنهادی و شایعات پیرامون سقف مهریه (۱۴ سکه و ۵ سکه)

در سال های اخیر، همواره شایعات و طرح های پیشنهادی متعددی در خصوص تغییر سقف مهریه و محدود کردن آن مطرح شده است. دو مورد از برجسته ترین این طرح ها، پیشنهاد ۱۴ سکه و ۵ سکه مهریه است که ابهامات زیادی را در جامعه ایجاد کرده است.

بررسی طرح ۱۴ سکه مهریه: واقعیت یا شایعه؟

طرح ۱۴ سکه مهریه یکی از موضوعات بحث برانگیز در حوزه حقوق خانواده بوده است. بر اساس این طرح، پیشنهاد شده بود که جنبه کیفری مهریه به ۱۴ سکه محدود شود. این به این معناست که اگر این طرح به قانون تبدیل می شد، زوج تنها تا سقف ۱۴ سکه با مجازات حبس مواجه می گردید. هدف اصلی این طرح، کاهش جمعیت کیفری زندانیان مهریه و ایجاد تعادل بیشتر در روابط مالی زوجین بود. با این حال، لازم به تأکید است که تا زمان نگارش این مقاله (۱۴۰۳/۱۴۰۴)، طرح ۱۴ سکه مهریه به قانون مصوب و لازم الاجرا تبدیل نشده است. این طرح در مراحل بررسی در مجلس شورای اسلامی قرار دارد و هنوز به تأیید نهایی شورای نگهبان نرسیده است. بنابراین، هرگونه اطلاعاتی مبنی بر تصویب نهایی و اجرای این قانون، در حال حاضر، نادرست است.

طرح ۵ سکه مهریه

علاوه بر طرح ۱۴ سکه، در مقاطعی طرح ۵ سکه مهریه نیز مطرح شده بود که به دنبال محدودیت های شدیدتری برای جنبه کیفری مهریه بود. این طرح نیز با همان هدف کاهش زندانیان مهریه و با توجه به افزایش شدید قیمت سکه مطرح شد. اما همچون طرح ۱۴ سکه، طرح ۵ سکه مهریه نیز به قانون تبدیل نشده است و در حد یک پیشنهاد باقی مانده است. این شایعات و طرح ها نشان دهنده تلاش برای بازنگری در قوانین مهریه با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی روز است، اما تا زمانی که به صورت رسمی از طریق مراجع قانونی ابلاغ نشود، فاقد وجاهت قانونی برای اجرا هستند.

«تفکیک روشن بین طرح پیشنهادی و قانون مصوب و لازم الاجرا در موضوع مهریه از اهمیت بالایی برخوردار است تا از سردرگمی عمومی جلوگیری شود.»

در نهایت، باید توجه داشت که چه در طرح ۱۴ سکه و چه در طرح ۵ سکه (در صورت تصویب احتمالی)، هدف تنها محدود کردن جنبه کیفری (حبس) مهریه است و اصل حق زن برای مطالبه کل مهریه تعیین شده در عقدنامه، همچنان پابرجا خواهد بود.

محاسبه مهریه به نرخ روز: چگونگی اعمال شاخص بانک مرکزی

یکی دیگر از جنبه های مهم در مطالبه مهریه، به ویژه در شرایط تورمی، چگونگی محاسبه مهریه به نرخ روز است. مطابق تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، چنانچه مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تعیین مهریه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، محاسبه و پرداخت خواهد شد. این قانون برای مهریه هایی که به صورت سکه یا طلا تعیین شده اند نیز اعمال می شود و ارزش آن ها در زمان مطالبه بر اساس نرخ رسمی اعلام شده توسط بانک مرکزی یا قیمت روز بازار محاسبه می گردد. این مکانیسم قانونی، با هدف حفظ ارزش واقعی مهریه در طول زمان و در برابر تورم، از حقوق مالی زوجه حمایت می کند. فهم این سازوکار برای هر دو طرف، به ویژه در زمان محاسبه و پرداخت مهریه، ضروری است.

مراحل و رویه های مطالبه مهریه

برای مطالبه مهریه، دو مسیر اصلی وجود دارد که زوجه می تواند بر اساس شرایط خود یکی از آن ها را انتخاب کند: مطالبه از طریق اجرای ثبت و مطالبه از طریق دادگاه خانواده. انتخاب هر روش، مزایا و مراحل خاص خود را دارد.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

این روش، در صورتی که سند ازدواج رسمی باشد، یکی از سریع ترین راه ها برای مطالبه مهریه محسوب می شود. مزایای اصلی این روش شامل سرعت نسبی بیشتر و در برخی موارد، هزینه کمتر در مراحل اولیه است.
مراحل گام به گام:

1. مراجعه به دفترخانه ازدواج: زوجه با در دست داشتن سند ازدواج رسمی خود، به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده، مراجعه کرده و تقاضای صدور اجرائیه مهریه را می نماید.
2. صدور اجرائیه: دفترخانه اجرائیه را صادر کرده و به زوج ابلاغ می کند. زوج از تاریخ ابلاغ، معمولاً ۱۰ روز فرصت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبات پرداخت آن را فراهم آورد.
3. مراجعه به اداره ثبت: در صورت عدم پرداخت مهریه توسط زوج در مهلت مقرر، زوجه می تواند به اداره ثبت اسناد و املاک محل اقامت زوج یا محل وقوع عقد مراجعه و ادامه مراحل اجرایی را پیگیری کند.
4. توقیف اموال: در این مرحله، زوجه می تواند با معرفی اموال و دارایی های زوج (مانند حساب بانکی، سهام، خودرو، ملک و…) درخواست توقیف آن ها را به اداره ثبت بدهد. اداره ثبت پس از بررسی، نسبت به توقیف اموال اقدام می کند.
5. مستثنیات دین: لازم به ذکر است که برخی اموال زوج تحت عنوان مستثنیات دین قرار می گیرند و قابل توقیف نیستند. این اموال شامل منزل مسکونی متعارف (در صورت سکونت زوج)، ابزار و وسایل ضروری کار، و لوازم ضروری زندگی می شوند.

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

این روش زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که سند ازدواج غیررسمی باشد، یا زوجه نتواند اموالی از زوج برای توقیف از طریق ثبت شناسایی کند، یا اختلافات پیچیده تری در مورد مهریه وجود داشته باشد.
مراحل دادخواست، رسیدگی و صدور حکم:

1. تهیه دادخواست: زوجه با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک، دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و ثبت می کند. در دادخواست باید مشخصات کامل زوجین، میزان مهریه و نوع آن ذکر شود.
2. ارجاع به دادگاه: دادخواست به دادگاه خانواده صالح ارجاع داده می شود و طرفین برای رسیدگی به پرونده دعوت می شوند.
3. رسیدگی و صدور حکم: دادگاه پس از بررسی مدارک، شنیدن اظهارات طرفین و در صورت لزوم، تحقیق در خصوص وضعیت مالی زوج، حکم به پرداخت مهریه صادر می کند.
4. اجرای حکم: پس از قطعی شدن حکم، پرونده به واحد اجرای احکام دادگستری ارسال می شود و زوجه می تواند از طریق معرفی اموال یا کسر از حقوق زوج، نسبت به وصول مهریه اقدام کند.
5. نقش وکیل مهریه: در هر دو روش، به ویژه در مسیر دادگاه، مشاوره و کمک گرفتن از یک وکیل متخصص مهریه می تواند بسیار راهگشا باشد. وکیل با آگاهی از تمامی پیچیدگی های قانونی و رویه های قضایی، می تواند روند مطالبه را تسریع بخشیده و از حقوق موکل خود به بهترین نحو دفاع کند.

تقسیط مهریه و دادخواست اعسار: راهکاری برای زوجین

در بسیاری از موارد، زوجین با مهریه های سنگینی مواجه هستند که پرداخت یکجای آن برای مرد امکان پذیر نیست. در چنین شرایطی، قانون راهکاری تحت عنوان دادخواست اعسار و تقسیط مهریه را پیش بینی کرده است تا از حبس زوج و بروز مشکلات شدید مالی برای او جلوگیری شود.

چیستی دادخواست اعسار و شرایط تقسیط مهریه

دادخواست اعسار، درخواستی است که زوج به دادگاه تقدیم می کند و در آن، ناتوانی خود را در پرداخت یکجای مهریه به اثبات می رساند. هدف از این دادخواست، اثبات عدم تمکن مالی زوج برای پرداخت فوری مهریه و درخواست تقسیط آن است. دادگاه، پس از دریافت دادخواست اعسار، وضعیت مالی زوج را به دقت مورد بررسی قرار می دهد. این بررسی شامل موارد زیر است:

• دارایی ها: تمامی اموال منقول و غیرمنقول زوج، از جمله خانه ، خودرو، حساب های بانکی، سهام و…
• درآمد: میزان حقوق، دستمزد، سود حاصل از کسب وکار و هرگونه منبع درآمدی دیگر.
• هزینه ها: هزینه های ضروری زندگی زوج و افراد تحت تکفل او (مانند اجاره خانه، خوراک، پوشاک، درمان).

برای اثبات اعسار، زوج باید مدارک و مستندات مربوط به وضعیت مالی خود را ارائه دهد و می تواند از شهادت شهود نیز بهره ببرد. در صورت پذیرفته شدن دادخواست اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه می دهد و مرد از حبس بابت عدم پرداخت مهریه معاف می شود.

نحوه تعیین پیش قسط و اقساط مهریه

پس از اثبات اعسار، دادگاه با توجه به تمامی جوانب مالی زوج و همچنین میزان مهریه تعیین شده، اقدام به تعیین یک پیش قسط و اقساط ماهیانه برای پرداخت مهریه می کند. معیارهای دادگاه در تعیین این اقساط شامل موارد زیر است:

• توانایی مالی زوج: مهم ترین معیار، میزان درآمد و دارایی های موجود زوج است که قابلیت نقدشوندگی دارند.
• تعداد سکه: میزان کلی مهریه نیز در تعیین اقساط و پیش قسط مؤثر است.
• شرایط زندگی زوج و زوجه: دادگاه تلاش می کند تا با در نظر گرفتن شرایط هر دو طرف، تصمیمی عادلانه اتخاذ کند.

اقساط مهریه می تواند به صورت ماهیانه، فصلی یا سالیانه تعیین شود. در صورتی که زوج پس از تعیین اقساط، از پرداخت آن ها خودداری کند، زوجه می تواند برای هر سه قسط عقب افتاده، مجدداً درخواست اعمال ضمانت اجراهای قانونی (مانند جلب) را مطرح کند. همچنین، در صورت عدم پرداخت هر قسط، زن می تواند درخواست کسر از حقوق زوج یا توقیف اموال دیگر او را به دادگاه ارائه دهد.

امکان تعدیل اقساط مهریه

وضعیت مالی افراد ثابت نیست و ممکن است در طول زمان دچار تغییراتی شود. قانون این امکان را فراهم آورده است که در صورت تغییر شرایط مالی زوج (چه بهبود و چه بدتر شدن وضعیت مالی)، او بتواند با ارائه دادخواست تعدیل اقساط مهریه، از دادگاه بخواهد که در میزان پیش قسط یا اقساط ماهیانه بازنگری کند. به عنوان مثال، اگر زوج شغل خود را از دست داده یا با هزینه های درمانی سنگینی مواجه شده باشد، می تواند درخواست کاهش اقساط را بدهد. برعکس، اگر وضعیت مالی او بهبود یافته باشد، زوجه می تواند با درخواست تعدیل، خواهان افزایش اقساط مهریه شود.

«دادخواست اعسار و تقسیط مهریه، ابزاری قانونی برای مدیریت بدهی مهریه است که با بررسی دقیق وضعیت مالی زوج، امکان پرداخت را متناسب با توانایی او فراهم می آورد.»

این سازوکار قانونی، با هدف برقراری عدالت و حفظ حقوق هر دو طرف در شرایط متغیر اقتصادی، اهمیت بسزایی دارد و به زوجین کمک می کند تا تعهدات مالی خود را با واقعیت های موجود انطباق دهند.

جنبه های حقوقی و نکات کلیدی در مطالبه مهریه

در کنار قوانین اصلی مطالبه مهریه، برخی نکات و جنبه های حقوقی خاص نیز وجود دارند که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف ازدواج ضروری است. این موارد می توانند بر نحوه و امکان مطالبه مهریه تأثیرگذار باشند.

تاثیر فوت یکی از زوجین بر مهریه

مهریه، به محض وقوع عقد، به ملکیت زن درمی آید و یک دین بر ذمه مرد محسوب می شود. بنابراین، در صورتی که زوجه فوت کند، مهریه او از بین نمی رود. در این شرایط، مهریه به عنوان بخشی از ترکه متوفی تلقی شده و به ورثه قانونی زن تعلق می گیرد. ورثه می توانند با مراجعه به مراجع قضایی، نسبت به مطالبه مهریه از مرد اقدام کنند. حتی اگر مرد نیز قبل از پرداخت مهریه فوت کند، مهریه از ترکه او (اموالی که پس از فوت از او باقی می ماند) قابل مطالبه توسط زن است.

تاثیر ازدواج مجدد زن بر مهریه قبلی

در صورتی که زنی پس از طلاق، مجدداً ازدواج کند، این ازدواج جدید هیچ تأثیری بر اصل حق مطالبه مهریه از همسر سابق خود ندارد. مهریه یک حق مالی است که به محض وقوع عقد اول به زن تعلق گرفته و ارتباطی با وضعیت تأهل بعدی او ندارد. بنابراین، زن می تواند پس از ازدواج مجدد نیز مهریه خود را از همسر سابقش مطالبه کند و این موضوع هیچ محدودیتی در این خصوص ایجاد نمی کند.

نقش تمکین و حق حبس در مطالبه مهریه

تمکین به معنای ایفای وظایف زناشویی است که زن در قبال شوهر خود بر عهده دارد. حق حبس، یک حق قانونی است که به زوجه اجازه می دهد در صورتی که مهریه او عندالمطالبه باشد و تاکنون رابطه زناشویی بین آن ها برقرار نشده باشد، از تمکین خاص (برقراری رابطه زناشویی) خودداری کند تا زمانی که تمام مهریه یا حداقل پیش قسط آن به او پرداخت شود.
اگر زن قبل از دریافت مهریه (یا پیش قسط آن) و با وجود مهریه عندالمطالبه و عدم برقراری رابطه زناشویی، اقدام به تمکین کند، حق حبس او ساقط می شود. اما در صورتی که زن بدون استفاده از حق حبس، از تمکین خودداری کند (ناشزه شود)، نفقه به او تعلق نمی گیرد، اما حق مهریه همچنان پابرجا خواهد بود.

مستثنیات دین: چه اموالی قابل توقیف نیستند؟

در جریان اجرای مهریه، چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه، برخی از اموال مرد تحت عنوان مستثنیات دین قرار می گیرند و قانوناً قابل توقیف برای پرداخت مهریه نیستند. این اموال به منظور حفظ حداقل استاندارد زندگی و کرامت انسانی بدهکار تعیین شده اند و شامل موارد زیر می شوند:

• منزل مسکونی که عرفاً در شأن بدهکار و افراد تحت تکفل اوست (در صورتی که زوج در آن سکونت داشته باشد).
• اثاثیه ضروری زندگی (مانند یخچال، تلویزیون، فرش، لوازم آشپزی) که متناسب با شأن عرفی و نیاز بدهکار باشد.
• ابزار و وسایل کار و امرار معاش (مثلاً خودروی تاکسی، ابزار یک نجار، کامیون برای راننده کامیون) در صورتی که تنها وسیله کسب درآمد باشد.
• قوت لایموت (خوراک و پوشاک) بدهکار و افراد تحت تکفل او برای مدت یک ماه.
• بیمه عمر و امثال آن (در صورت عدم وجود مقررات خاص).

تفسیر و تعیین عرفاً در شأن بودن این اموال، در بسیاری از موارد به عهده قاضی و شرایط پرونده است.

مهریه غیر از سکه: سایر انواع مهریه و نحوه مطالبه

مهریه لزوماً نباید سکه باشد. زن و مرد می توانند هر مال مشخص و دارای مالیت شرعی و قانونی را به عنوان مهریه تعیین کنند. این شامل ملک، خودرو، طلا و جواهر (غیر از سکه)، وجه نقد (ریال یا ارز خارجی)، یا حتی آموزش یک مهارت می شود. نحوه مطالبه این نوع مهریه ها نیز مشابه سکه است؛ یعنی زن می تواند آن را از طریق اجرای ثبت (در صورت رسمی بودن سند) یا دادگاه مطالبه کند. در صورت عدم پرداخت عین مال، ارزش روز آن محاسبه و مرد مکلف به پرداخت ارزش ریالی آن می شود.

تاثیر خیانت بر مطالبه مهریه

یکی از سوالات رایج این است که آیا خیانت زن یا مرد بر مهریه تأثیر دارد؟ پاسخ کلی این است که خیر، خیانت همسر (چه از سوی زن و چه از سوی مرد) اصولاً تأثیری بر اصل حق مهریه ندارد. مهریه یک حق مالی است که به محض عقد نکاح به زن تعلق می گیرد و هیچ ارتباطی به مسائل اخلاقی یا تخلفات بعدی زوجین از وظایف زناشویی ندارد. مگر اینکه در شروط ضمن عقد، شرط خاصی در این خصوص قید شده باشد که البته این شروط نیز باید مشروع و قانونی باشند.

مالیات بر مهریه: شایعات و واقعیت های قانونی

در مورد مالیات بر مهریه، شایعات و طرح های متعددی مطرح شده است. تاکنون، هیچ قانون مصوب و لازم الاجرایی مبنی بر اخذ مالیات مستقیم از اصل مهریه در زمان عقد یا مطالبه آن، وجود ندارد. آنچه در گذشته مطرح شد و ابهاماتی ایجاد کرد، بیشتر مربوط به مالیات بر نقل و انتقال دارایی ها بود، نه مالیات بر خود مهریه. به عنوان مثال، اگر مردی برای پرداخت مهریه، ملکی را به نام زن منتقل کند، این نقل و انتقال ملک مشمول قوانین عمومی مالیات بر نقل و انتقال دارایی می شود و ارتباطی به مالیات بر اصل مهریه ندارد. طرح هایی برای اخذ مالیات از مهریه های با مبالغ بالا نیز مطرح شده اند، اما هیچ کدام تاکنون به مرحله تصویب و اجرا نرسیده اند.

«آگاهی از حقوق و تکالیف قانونی در زمینه مهریه، می تواند به زوجین در مواجهه با چالش های احتمالی آینده، کمک شایانی نماید و از بروز مشکلات حقوقی پیچیده پیشگیری کند.»

سوالات متداول پیرامون مطالبه مهریه

در ادامه، به برخی از پرتکرارترین سوالات درباره مطالبه مهریه پاسخ داده می شود تا ابهامات رایج در این زمینه برطرف گردد.

آیا کل مهریه قابل مطالبه است؟

بله، از نظر قانونی، کل مهریه تعیین شده در عقدنامه، بدون هیچ سقف و محدودیتی، قابل مطالبه است. اما نکته کلیدی در اجرا و ضمانت اجرای کیفری (حبس) آن است. بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی، ضمانت اجرای کیفری (یعنی حبس زوج در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار) اعمال می شود. برای مبالغ بیشتر از ۱۱۰ سکه، زن همچنان حق مطالبه دارد، اما مرد بابت آن زندانی نخواهد شد و زن برای وصول این بخش از مهریه، باید توانایی مالی مرد را در دادگاه اثبات کند.

در چه شرایطی مهریه قسط بندی می شود؟

مهریه در شرایطی قسط بندی می شود که مرد (زوج) توانایی پرداخت یکجای آن را نداشته باشد و این عدم توانایی را با ارائه دادخواست اعسار به دادگاه اثبات کند. دادگاه پس از بررسی دقیق وضعیت مالی زوج (شامل دارایی ها، درآمد و هزینه های ضروری)، میزان یک پیش قسط و سپس اقساط ماهیانه (یا دوره ای) را تعیین می کند. هدف از تقسیط، حمایت از زوج در شرایط ناتوانی مالی و جلوگیری از حبس اوست.

آیا قانون ۱۴ سکه مهریه تصویب شده است؟

خیر، تا زمان نگارش این مقاله (۱۴۰۳/۱۴۰۴)، قانون ۱۴ سکه مهریه به صورت رسمی تصویب نشده و لازم الاجرا نیست. این موضوع صرفاً یک طرح پیشنهادی در مجلس شورای اسلامی بوده که هدف آن محدود کردن جنبه کیفری (حبس) مهریه به ۱۴ سکه است، نه اصل میزان مهریه قابل مطالبه. بنابراین، قوانین فعلی (از جمله سقف ۱۱۰ سکه برای حبس) همچنان معتبر هستند.

آیا برای مهریه زندان وجود دارد؟

بله، برای مهریه زندان وجود دارد، اما با محدودیت های قانونی. بر اساس قانون فعلی، در صورتی که مهریه زن تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی باشد و مرد (زوج) از پرداخت آن خودداری کند و نتواند در دادگاه اعسار خود را اثبات کند، امکان جلب و حبس او وجود دارد. برای مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، حبس اعمال نمی شود و مطالبه آن صرفاً از طریق توقیف اموال و اثبات تمکن مالی زوج ممکن است.

چه اموالی بابت مهریه قابل توقیف هستند؟

تقریباً تمامی اموال منقول (مانند حساب های بانکی، خودرو، سهام، طلا و جواهر) و غیرمنقول (مانند ملک، زمین) زوج، به جز مستثنیات دین، قابل توقیف برای پرداخت مهریه هستند. مستثنیات دین شامل اموالی می شود که برای حداقل زندگی متعارف زوج و افراد تحت تکفل او ضروری است. این ها می توانند شامل منزل مسکونی متعارف، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار و وسایل ضروری کار و امرار معاش باشند. تعیین مصادیق مستثنیات دین در هر پرونده، توسط قاضی با توجه به عرف و شأن اجتماعی بدهکار صورت می گیرد.

نتیجه گیری

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زوجه، حقی است که به محض جاری شدن عقد نکاح برای زن ایجاد می شود و تمامیت آن قابل مطالبه است. با این حال، نحوه و شرایط اجرایی کردن این حق، به ویژه در بخش ضمانت اجرای کیفری (حبس)، تحت تأثیر قوانین و رویه های خاص قضایی قرار دارد. قانون ۱۱۰ سکه، به عنوان سقف حبس مهریه، همچنان معتبر بوده و طرح های پیشنهادی مانند ۱۴ سکه هنوز به قانون تبدیل نشده اند.

فرآیند مطالبه مهریه، چه از طریق اجرای ثبت و چه از طریق دادگاه خانواده، پیچیدگی های خاص خود را دارد و نیازمند آگاهی دقیق از حقوق و تکالیف است. از سوی دیگر، مکانیزم هایی نظیر دادخواست اعسار و تقسیط مهریه، راهکارهایی قانونی برای مدیریت این تعهد مالی سنگین فراهم آورده اند تا ضمن حفظ حقوق زن، از تحمیل فشارهای غیرقابل تحمل بر مرد نیز جلوگیری شود. در نهایت، با توجه به ماهیت تخصصی و ابعاد گسترده قوانین مهریه، مشاوره با یک وکیل متخصص و مجرب در این حوزه، می تواند راهگشای بسیاری از مسائل و ابهامات بوده و به زوجین در احقاق حقوق خود و اتخاذ بهترین تصمیم یاری رساند.