فاصله از محتوا و مضمون در کمین شعر جوان/ شاعران آثار بزرگان را مطالعه کنند

خبرگزاری آنا؛ دانشگاه آزاد اسلامی حدود چهار سال است با برنامه جشنواره امامت و مهدویت در همه استان ها در عرصه های فرهنگی بسیار پرقدرت ظاهر شده و یکی از برنامه هایی که در ذیل این جشنواره بسیار خوش درخشیده جشنواره ملی مشاعره علوی استان بوشهر بوده که در این استان و در کشور با استقبال مخاطب و مسئولان مربوط همراه است.

برگزاری برنامه ای مستمر و پرمخاطب در چند سال زیرساخت های مهمی نیاز دارد یکی از این زیرساخت ها حضور چهره های نامی و برتر حوزه ادبیات در کنار شرکت کنندگان در جشنواره است تا علاوه بر غنای برنامه شاهد دلخوری ها و رنجیدن های پس از کنار رفتن شرکت کنندگان نباشیم.

سیروس فتحی محقق و پژوهشگر حوزه ادبیات استان بوشهر است که در این سال ها به عنوان داور جشنواره مشاعره علوی در این برنامه حضور دارد و در این راستا خبرنگار آنا در بوشهر با وی درباره مسائل فرهنگی اثرگذاری شعر و ادبیات و مقوله فرهنگ گفت وگویی کرده است که در زیر می خوانیم.

آنا: چگونه از دنیای هنر سر درآوردید؟ علاقه شما به ادبیات از چه زمانی آغاز شد؟

فتحی: از دوران راهنمایی به ادبیات و شعر علاقه مند شدم در دوره متوسطه با تشویق دبیر ادبیات در این زمینه فعالیت داشتم پس از آن به دلیل علاقمندی به حوزه ادبیات کودک و نوجوانان بیشتر این حوزه را دنبال کردم. همچنین مطالعاتی نیز در زمینه ادبیات عاشورایی انجام دادم.

آنا: به زبان دیگری هم تسلط دارید؟

رسالت شعر امروز توانایی در انتقال مفاهیم مورد نیاز جامعه با توجه به اصل مخاطب شناسی پویایی و تازگی در مفاهیم مضامین و نوآوری است

 فتحی: زبان انگلیسی را نیز در حد نیاز در مطالعات درسی پژوهشی می دانم.

آنا: به تفریح هم می رسید؟

 فتحی: بله سعی می کنم با همه گستردگی کار ها به تفریح و برنامه های زندگی نیز برسم اینکه چقدر موفق هستم به قضاوت دیگران نیاز دارد. به دلیل انجام کار های پژوهشی در روز های تعطیل هم سعی می کنم کارهایم را انجام دهم.

آنا: با این علاقه مندی تان به حوزه شعر خودتان بیشتر به چه شاعری گرایش دارید؟

فتحی: در حوزه شعر به شاعران متقدم مانند حافظ سعدی و مولانا علاقه دارم و آثار شاعران کودک را بیشتر مطالعه می کنم سه مجموعه شعر کودک و دو مجموعه داستانی را هم منتشر کرده و مطالعه در آثار ادبی دفاع مقدس و شعر آیینی را نیز علاقه مند هستم و در این زمینه کار می کنم.

آنا: جنس ادبیاتی که دوست دارید و با آن ارتباط برقرار می کنید چیست؟

 فتحی: به لحاظ علاقه شخصی خودم به حوزه ادبیات داستانی رمان های تاریخی متعددی را در این سال ها مطالعه کردم؛ اگرچه چند سالی است که به طور اختصاصی در حوزه ادبیات دفاع مقدس فعالیت می کنم آثار مرتبط را در حد توان بررسی کرده ام.

آنا: در کتابخانه شخصی تان چند جلد کتاب دارید؟

فتحی: در کتابخوانی شخصی ام حدود یک هزار و ۸۰۰ جلد کتاب در موضوع های گوناگون با اولویت ادبیات دارم که از آنها بهره می برم.

آنا: با نقد ادبیات چگونه باید برخورد کرد؟

فتحی: نقد به معنای استفاده از فرصت های لازم برای معرفی یک اثر به مخاطبان با معیار درست است؛ زیرا در نقد بنا داریم که قوت و محدودیت های یک اثر را به طور دقیق مورد توجه قرار دهیم و در حوزه ادبیات نیز توجه به این اصل باید مورد نظر منتقد باشد.

آنا: رسالت شعر در جامعه کنونی چیست؟ شاعر و علاقه مندان کجای این رسالت هستند و چه وظیفه ای دارند؟

فتحی: شعر در سال های اخیر تغییرات مثبتی را داشته هر شاعری که بتواند امید شکوفایی تعهد تفکر احساس و خیال انگیزی را توأمان به مخاطب منتقل کند شعرش می تواند الهام بخش باشد. رسالت شعر امروز نیز توانایی در انتقال مفاهیم مورد نیاز جامعه با توجه به اصل مخاطب شناسی پویایی و تازگی در مفاهیم مضامین و نوآوری است. وظیفه مخاطبان و علاقه مندان نیز این بوده که شعر مؤثر و پیام آن را به خوبی بشناسند و از ظرفیت های آن استفاده کنند.

آنا: تعریفتتان از شعر آئینی چیست؟

فتحی: شعر آیینی در یک بیان استفاده از ظرفیت و قالب شعر برای انتقال مضامین پیام های مذهبی دینی و به طور ویژه معرفی اهل بیت علیه السلام به مخاطبان با زبانی هنری و در عین حال اصیل و ماندگار است. آن چنان که مخاطب با مطالعه آن بیشتر با آموزه های قرآنی و اهل بیت آشنا شود.

آنا: نظر شما درباره شعر کلاسیک و شعر نو چیست؟

 فتحی: شعر کلاسیک شعر نو و آزاد چنانچه بتواند به خوبی از عهده رسالت و انتقال پیام خود برآید می تواند به عنوان یک اثر ادبی و هنری موفق شناخته شود.

آنا: از نظر شما بزرگ ترین آسیبی که شعر جوان را تهدید می کند چیست؟

 فتحی: بزرگ ترین آسیبی که شعر جوان را تهدید می کند فاصله گرفتن از محتوا و مضمون دقیق و پرداختن به ساختار و ظاهر شعر است.

آنا: چه نکاتی را برای شاعران جوان توصیه می کنید؟

شاعران جوان آثار شاعران بزرگ گذشته و معاصر را به خوبی مطالعه کنند و برای موفقیت در این عرصه به شناخت عناصر کاربردی در شعر امروز و بهره گیری از عنصر زیباشناختی همت ورزند

فتحی: به جوانان توصیه اولی که دارم این است که با توجه به نیاز امروز آنها به مطالعه آثار علمی ادبی و پژوهشی بروند و خود را محدود به متن منابع درسی نکنند خواندن و پژوهش در فضا های گسترده فرهنگی و هنری را به عنوان یک اصل در برنامه زندگی شان لحاظ کنند و بکوشند تا برای حضور در محافل و برنامه های اجتماعی حرف تازه ای برای گفتن داشته باشند.

شاعر موفق کسی است که بتواند هم نیاز جوان را به خوبی تشخیص دهد و هم از دو عنصر اندیشه و احساس به خوبی بهره گیرد از این رو توصیه دومی که می توان به شاعران عزیز جوان داشت این است که برای گام نهادن در این مسیر هم آثار شاعران بزرگ گذشته و معاصر را به خوبی مطالعه کنند و هم برای موفقیت در این عرصه به شناخت عناصر کاربردی در شعر امروز و بهره گیری از عنصر زیباشناختی همت ورزند. هیچ وقت برای خلق یک اثر ادبی فاخر خود را محدود به قالب و کلیشه نکنند و از نقد اثر و سروده های خود نیز واهمه نداشته باشند؛ چراکه کار در عرصه هنر باید به معرض دید دیگران گذاشته شود و از نقادی عالمانه استقبال کند.

آنا: آیا خاطره ای زیبا از این سال های کار دارید؟

 فتحی: سال های کار در حوزه دانشجویی و دانش آموزی سراسر خاطره است چقدر در این سال ها شاهد حضور عزیزانی در عرصه مشاعره و شعر و داستان بودم که هیچ وقت شکست ظاهر در رقابت ها عامل بی انگیزگی آنها نشد و هر بار با رسیدن دوره جدید باز به عرصه رقابت آمدند و خود را مهیای عرضه توانمندی هایشان کردند و به خوبی هم از عهده کار برآمدند و نتیجه گرفتند.

آنا: کدام شاعران معاصر را بسیار دوست دارید؟

فتحی: بین شاعران معاصر مطالعه شعر های زنده یاد قیصر امین پور حسن حسینی محمدعلی بهمنی و… و شاعران کودکی که ذکر نامشان شاید در این مجال ممکن نباشد را بسیار خوانده ام و استفاده لازم را برده ام.

آنا:هنوز برای عده ای سؤال است که مشاعره چه فایده ای دارد؟

فتحی: مشاعره قالبی مؤثر شیوه ای بدیع برای انتقال رسالت شعر است. شیوه ای که با سپردن شعر به حافظه می تواند بخشی از مخاطبان شعر امروز را با خود همراه کند؛ چراکه همه افراد شاعر نیستند؛ اما کسانی که شعر را در قالب مشاعره در جامعه گسترش می دهند به نوعی در پویایی و استمرار این رسالت فرهنگی نقش آفرین هستند؛ شاعران هم به دلیل آشنایی با شعر می توانند تأثیر بیشتری در توسعه فرهنگ مشاعره و به طور ویژه شعر آیینی و جلوه های هنری آن داشته باشند.

مشاعره فرصت بسیار مناسبی است برای آنانی که شعر را در همه عرصه های زندگی مؤثر می دانند و کسی که چند صد بیت شعر و شاید هزار ها بیت را در حافظه دارد؛ می تواند در فرصت های پیش رو این ظرفیت را به خوبی استفاده کند با دیگران ارتباط فرهنگی و اجتماعی برقرار کرده و آنجا که لازم است با بهره بردن از ابیاتی حال و هوای افراد دور و برش را به خوبی تغییر دهد بر آنها اثر بگذارد و از آنها بیاموزد شعر زیباترین زبان ارتباط با مخاطب است. در حافظه داشتن اشعار عاشورایی علوی رضوی و غیرو در حوزه آیینی و همراه داشتن ابیاتی از شاعران بزرگ این سرزمین در حافظه به پویایی فرهنگ توسعه ادبیات کهن و معاصر کمک می کند.

 وقتی پای صحبت آنانی که در جان و دل خود اشعار شاعران این سرزمین را به خاطر سپرده اند می نشینیم باور می کنیم که ادبیات این سرزمین از چه گنجینه سرشاری برخوردار است. شاعران و مشاعره کنندگان نقش مهمی در انتقال این رسالت مانا دارند.

ادبیات فارسی همچنان به عنوان یک قله در استغنای فرهنگ دینی و ملی مؤثر است و هر چقدر بکوشیم تا این فرهنگ اصیل را حفظ و توسعه دهیم کاری خداپسندانه خردمندانه و ارزشمند انجام داده ایم و باور دارم که مشاعره همچنان می تواند یک شیوه مؤثر مفید علمی و در عین حال هنری و جدی باشد.

شاعران جوان هیچ وقت برای خلق یک اثر ادبی فاخر خود را محدود به قالب و کلیشه نکنند و از نقد اثر و سروده های خود نیز واهمه نداشته باشند؛ چراکه کار در عرصه هنر باید به معرض دید دیگران گذاشته شود و از نقادی عالمانه استقبال کند

آنا: خودتان چه مقدار قدرت مشاعره دارید؟

 فتحی: در گذشته بخش زیادی از اشعار را به خاطر داشتم؛ اما اکنون کمتر به سراغ حفظ شعر می روم و با افتخار هنوز شنونده خوبی برای برنامه های پرشور مشاعره هستم.

آنا: وضعیت فرهنگی کشور را چطور ارزیابی می کنید؟

فتحی: از همه فعالیت هایی که در حوزه ادبیات در این سال ها صورت گرفته و دیگر زمینه های فرهنگی؛ البته کار های خوب و درخور توجه ای نیز انجام شده؛ اما تا رسیدن به وضعیت مطلوب باید شاهد رویداد های بیشتری در ادامه راه باشیم و مشکلات امروز حوزه فرهنگی با برنامه ریزی و هدف گذاری میسر و ممکن خواهد شد. می توان با استفاده از ظرفیت های موجود منابع انسانی و مادی شاهد گسترش برنامه های فرهنگی باشیم.

آنا: ادبیات برای شما چه معنا و ارزشی دارد؟

فتحی: اصولاً ادبیات ذات و سرشت و جوهره قابل اتکا بین مردم سرزمین در ادوار مختلف تاریخ بوده و این نگاه نیز با زمینه هایی که وجود داشته اگرچه محدود اما مورد توجه قرار گرفت.

آنا: چطور شد که بعد از این فرازوفرود ها به ادبیات روی آوردید؟ پشتوانه اصلی تان در این مسیر چه بوده است؟

فتحی: در این سال ها با پشتوانه و ارتباطی که با دوستان اهل نظر داشته ام و حمایت و دلگرمی که از ناحیه همسرم داشتم توانستم در این حوزه فعالیت هایی را به انجام برسانم که از همراهی و مساعدت وی نیز شکر می کنم.

آنا: و کلام آخر…

هرچند که رشته ادبیات را به طور آکادمیک و رسمی نخوانده ام؛ اما به واسطه علاقه مندی به ادبیات در این حوزه مطالعه و پژوهش هایی انجام داده ام. در رشته علوم تربیتی و برنامه ریزی فرهنگی تحصیل و در دانشگاه و مراکز آموزش عالی در دو دهه رشته های فرهنگی و روابط عمومی تدریس کرده ام.