شکایت کیفری چیست؟

شکایت قضایی علاوه بر آن که می‌تواند جنبه حقوقی داشته باشد، جنبه کیفری نیز می‌توان برای آن متصور شد. به لحاظ قانونی، تمامی افراد جامعه اگر حقوق آن‌ها پایمال شود، می‌توانند از راه قانونی برای احقاق آن ورود کنند.یکی از موارد طرح دعوا که اشخاص می‌توانند برای حق و حقوق خود اقدام کنند، شکایت کیفری است. شکایتی که مرتبط با جرم و مجازات باشد، به عنوان شکایت کیفری شناخته می‌شود.

زمانی که جرمی به وقوع می‌پیوندد، طرف مقابل می‌تواند علیه مجرم طرح دعوا نماید. بنابراین اگر جرمی رخ ندهد، طرح شکایت کیفری مفهوم خاصی ندارد.تفاوت زیادی بین دعاوی کیفری با دعاوی حقوقی وجود دارد. در واقع مراجع صالح به رسیدگی، قوانین مبنا و نوع موضوع دعوا سبب تفاوت‌هایی بین شکایت کیفری با شکایت حقوقی شده است. اقامه دعوا و رسیدگی به دعاوی کیفری، شرایط خاص خود را دارد و شباهتی به دعاوی حقوقی ندارد.

درباره شکایت کیفری

شکایت کیفری مستقیما با رفتارهای مجرمانه در ارتباط است. این که جرمی رخ دهد و شاکی اقدام به طرح شکایت کند، به اراده و اختیار او بستگی دارد.برخلاف شکایت حقوقی که اگر رسیدگی به شکایت در دادگاه منوط به طرح دعوا توسط خواهان است، برخی از جرائم، نیازی به طرح شکایت توسط شاکی نیست و مرجع قضایی راسا برای رسیدگی به جرم اقدامات لازم را انجام می‌دهد.

در جرائم قابل گذشت، رسیدگی به شکایت منوط به طرح دعوا از طرف شاکی است. اما در جرائم غیر قابل گذشت، اگر شاکی برای شکایت اقدام کند، تاثیر چندانی ندارد و دادسرا بدون این که شاکی شکایت کرده یا نکرده باشد، فرآیند بررسی به جرم رخ داده را انجام می‌دهد.

به طور مثال، اگر فردی اقدام به توهین علیه شخص کند، تا زمانی که شاکی شکایت خود را در دادسرا مطرح نکند، امکان رسیدگی به آن وجود ندارد. اما این موضوع در مورد جرائمی که جنبه جنایی دارد، شرایط کاملا متفاوت است.شکایت کیفری از طریق ارائه شکواییه به مرجع صالح انجام می‌شود. نحوه با دادخواست حقوقی متفاوت است و تشریفات خاصی که برای دادخواست در قانون ذکر شده است، در شکواییه نیازی به رعایت آن‌ها نیست.

نحوه رسیدگی به دعاوی کیفری به این صورت است که ابتدا در دادسرا و سپس در دادگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد. با توجه به حساسیت خاصی که دعاوی کیفری دارند، قانونگذار دو مرجع را برای رسیدگی در نظر گرفته است.این امکان برای شاکی وجود دارد تا شکایت خود را در کلانتری مطرح نماید و سپس با تشکیل پرونده و انجام بخشی از تحقیقات مقدماتی، جهت تکمیل تحقیقات، شکایت مطروحه به دادسرا ارجاع داده می‌شود.

در دادسرا تحقیقات مقدماتی جرم صورت می‌گیرد و بعد از اتمام تحقیقات، پرونده برای صدور حکم به دادگاه کیفری صالح ارجاع داده می‌شود. البته رسیدگی به برخی از جرائم، مستقیما بدون آن که در دادسرا مطرح شوند، در دادگاه اقامه می‌شوند.از جمله انواع شکایت کیفری، می‌توان به بحث جرائم علیه حقوق معنوی افراد، جرائم منافی عفت و اخلاق عمومی و غیره اشاره نمود. برای ارائه توضیحات بیشتر در مورد شکایات کیفری در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

نحوه انتخاب بهترین وکیل در مشهد

چگونه ✔️ لیست وکلای خوب مشهد را انتخاب کنیم؟ با توجه به رویه های پیچیده دادگاه های ایران، وکلای مجرب اعتقاد دارند، باید در زمینه تخصصی فعالیت کنند. چه بسا که آشنایی با شعبات مراجع قضائی، قضات پرونده و رویه های قانونی، شانس موفقیت وکیل را بیشتر می کند. وکیلی که تخصصی در زمینه خانواده فعالیت می کند، تمرکز بیشتری به پرونده های طلاق و مهریه دارد تا وکلای کیفری که بیشتر در امور کیفری نظیر جرایم و دیات فعالیت میکنند.

چه مواردی مشمول دعاوی کیفری می‌شوند؟

موضوعاتی که در زمره دعاوی حقوقی قرار نگیرند، طبیعتا جزو دعاوی کیفری هستند. تفاوت در مراجع قضایی رسیدگی‌کننده، موضوع مورد حکم و مواردی از این قبیل، سبب تمایز بین دعاوی کیفری با حقوقی شده است.منشا اصلی شکایات کیفری، رفتارهای مجرمانه است و تمامی اموری که جنبه نداشته باشند، نمی‌توان آن‌ها را به عنوان شکایت کیفری به شمار آورد.دعاوی مانند کلاهبرداری، سرقت، خیانت در امانت، تخریب، توهین، افترا، نشر اکاذیب و غیره در زمره دعوا کیفری قرار می‌گیرند.

برخی از دعاوی هستند که هر دو جنبه حقوقی و کیفری را دارند. در واقع شاکی می‌تواند به اختیار خود هم اقامه دعوا حقوقی و هم اقامه دعوا کیفری نماید.به طور مثال، عدم پرداخت نفقه از سوی مرد، می‌تواند ضمانت اجرای حقوقی و کیفری داشته باشد. در واقع زوجه می‌تواند از شوهر خود، هم شکایت حقوقی و هم شکایت کیفری کند.

زن به دلیل آن که مرد نفقه او را نپرداخته است، از دادگاه حقوقی مطالبه نفقه می‌کند. همچنین با توجه به آن که ترک انفاق در قانون، جرم تلقی شده است، زوجه می‌تواند علیه زوج اقامه دعوا کیفری نماید.موضوعات مورد حکم شکایت کیفری، محدود به مواردی مانند حبس، شلاق، جزای نقدی نیست و تا حدودی به نظر قاضی بستگی دارد و همچنین نوع مجازات مندرج در قانون برای رفتار ارتکابی نیز اهمیت دارد.

مواردی که شامل دعاوی کیفری می‌شوند، بسیار گسترده است و نمی‌توان آن‌ها در یک‌ سری از موضوعات خاص دسته‌بندی نمود.تخلفات حوزه اداری، جرائم حوزه رانندگی، جرائمی که به حیثیت و آبرو اشخاص لطمه وارد می‌کنند، جرائم حوزه فضای مجازی، جرائمی که جنبه جنایی دارند، جرائم امنیتی و غیره، همگی به عنوان شکایت و دعوا کیفری محسوب می‌شوند.

رسیدگی به شکایت کیفری از چه زمانی آغاز می‌شود؟

اختلافات پیش آمده میان طرفین در صورتی که جنبه کیفری داشته باشد و هر زمانی که شخصی قصد اقامه دعوی کیفری علیه کسی داشته باشد، می‌تواند آن را مطرح کرده تا در شرایطی معین به آن رسیدگی شود.

چنان‌چه فردی در امور کیفری نظیر وقوع کلاهبرداری اینترنتی، توهین به عابرین پیاده، جعل سند، نسبت دادن جرم به شخصی و سایر اختلافات دیگر اقدام به طرح شکایت کیفری می‌نماید، درخواست وی همراه با مدارک و مستندات موجود که ضمیمه پرونده می‌شود، در قالب یک شکایت کیفری ایجاد شده و به دادگاه صالح با توجه به نوع و میزان خواسته برای رسیدگی ارجاع خواهد شد.

رسیدگی به شکایت کیفری، از زمانی آغاز می‌شود که شاکی اقدام به طرح شکایت در مراجع قضایی نماید. در این صورت مراحل قانونی بررسی جرم انجام می‌شود.در صورتی که شخصی جرمی را مرتکب شده باشد، می‌توان علیه او اقامه دعوا کرد. با تسلیم شکایت‌نامه از طرف شاکی، رسیدگی به شکایت کیفری در مرجع صالح از سر گرفته می‌شود.

شکایت کیفری و اقامه آن از طرف شاکی

به موجب ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری، بزه‌دیده‌ای که درخواست تعقیب کیفری مرتکب را نماید، شاکی نامیده می‌شود و بزه‌دیده نیز شخصی است که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان شده است.با وقوع جرم به صورت مستقیم علیه شخصی، می‌تواند به عنوان شاکی شکایت خود را مطرح کرده و از مقام تعقیب درخواست رسیدگی به جرم را نماید.شاکی پرونده‌های کیفری، در واقع جرم مستقیما نسبت به او واقع شده و به لحاظ قانونی می‌تواند اقدامات لازم جهت طرع دعوا کیفری را انجام دهد.

لازم به ذکر است که در جرائم غیرقابل گذشت، در صورتی که شاکی اقدام به طرح شکایت نکند، مقام قضایی می‌تواند فرآیند رسیدگی به جرم را آغاز کند. در واقع در این جرائم، حتی بدون طرح شکایت شاکی نیز، رسیدگی به پرونده از سر گرفته می‌شوند.اما در برخی از جرائم (‌جرائم قابل گذشت)، تا زمانی که شاکی، شکایت خود را مطرح نکند، امکان تعقیب کیفری از طرف مرجع قضایی وجود ندارد.

این موضوع در ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی کیفری صراحتا اعلام شده است که تعقیب متهم در جرائم قابل گذشت، فقط با شکایت شاکی شروع می‌شود.بر اساس ماده ۹ قانون آیین دادرسی کیفری، ارتکاب جرم می‌تواند موجب طرح دعوا عمومی و دعوا خصوصی شود. دعوا عمومی، برای حفظ حدود و مقررات الهی یا حقوق جامعه و نظم عمومی است.دعوا خصوصی، برای مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم و یا مطالبه کیفرهایی که به موجب قانون، حق خصوصی بزده‌دیده یا شاکی است( مانند حد قذف و قصاص).

طبق ماده ۱۱ این قانون، تعقیب متهم و اقامه دعوا از جهت حیثیت عمومی بر عهده دادستان و اقامه دعوا و درخواست تعقیب متهم از جهت حیثیت خصوصی، با شاکی یا مدعی خصوصی است.منظور از امکان طرح دعوا خصوصی در مرجع کیفری، مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم است، باید دید که چه زیان‌هایی از این طریق قابل مطالبه هستند.ماده ۱۴ قانون مزبور در این زمینه بیان می‌دارد که شاکی می‌تواند جبران تمام ضرر و زیان مادی و معنوی و منافع ممکن‌الحصول ناشی از جرم را مطالبه کند.

مراجع قضایی صالح برای رسیدگی به شکایات کیفری

برای اقامه دعاوی کیفری، مراجع خاصی در قانون پیش‌بینی شده است که هرکدام صلاحیت رسیدگی به جرائم مشخصی را دارند. ممکن است این سوال مطرح شود که برای طرح شکایت کیفری باید به کجا مراجعه کرد؟ چه مراجعی صلاحیت رسیدگی به شکایات کیفری را دارند؟به‌طور کلی رسیدگی به دعاوی کیفری در صلاحیت مراجع قضایی کیفری می‌باشد. برخلاف شکایت حقوقی که رسیدگی به آن در مراجع صالح یک طرفه است، رسیدگی به شکایت کیفری ابتدا در دادسرا و سپس در دادگاه کیفری صورت می‌گیرد.

مطابق قانون رسیدگی به کلیه جرایم ابتدا در دادسرا انجام می‌گردد، مگر برخی از جرایم که مستقیما در دادگاه مطرح می‌شوند. با توجه به این که جرم از جمله مسائل حساس و مهم در کشور ما به شمار می‌رود، رسیدگی به پرونده‌های کیفری طی چند مرحله صورت می‌گیرد و باید وقوع جرم نزد مرجع تعقیب به اثبات برسد.

مرجع صالح رسیدگی‌کننده به شکایت کیفری ابتدا دادسرا و سپس دادگاه‌های کیفری می‌باشند. با توجه به نوع و موضوع شکایت مطرح شده، پرونده به مرجع کیفری صلاحیت دار فرستاده می‌شود تا بررسی‌های لازم در این زمینه صورت گیرد. در ادامه به معرفی تعدادی از مراجع کیفری می‌پردازیم تا با صلاحیت‌های آن‌ها آشنا شویم.

دادسرای عمومی و انقلاب

یکی از شناخته شده‌ترین دادسراهای کشور، دادسرا عمومی و انقلاب می‌باشد که از صلاحیت‌های خاصی برخوردار است. وظیفه این دادسرا کشف جرم، تعقیب متهم، انجام تحقیقات و سرانجام اجرای احکام کیفری است.دادسرا عمومی و انقلاب متشکل از دادستان، معاون دادستان و تعدادی بازپرس و دادیار است. تعدادی از دادسراها زیر مجموعه دادسرا عمومی و انقلاب محسوب می‌شوند و به صورت تخصصی به برخی از جرایم رسیدگی می‌کنند.

شعبه‌ای از دادسرا عمومی و انقلاب با عنوان دادسرا ویژه نوجوانان برای انجام تحقیقات مقدماتی نسبت به جرایم افراد پانزده تا هجده سال تشکیل می‌شود.علاوه بر این دادسراهای تخصصی دیگری از قبیل دادسرا جرایم کارکنان دولت، جرایم امنیتی، جرایم مربوط به امور پزشکی، دارویی و غیره زیر نظر دادسرای شهرستان تشکیل می‌گردند.

منبع:

vakilazma