تقویت خلاقیت، رمز جوان ماندن مغز: نتایج تحقیقات جدید

مغز انسان مانند یک عضله است: هرچه بیشتر از آن استفاده شود، توانایی اش برای حفظ سلامت بالاتر می رود. در سال های اخیر، دانشمندان تلاش کرده اند بررسی کنند که آیا فعالیت های خلاقانه می توانند روند طبیعی پیری مغز را کند کنند یا خیر.

پژوهش تازه ای که در چندین کشور انجام شده، نشان می دهد افرادی که در هنر، موسیقی، رقص یا حتی برخی بازی های ویدیویی فعال هستند، از نظر زیستی مغزی جوان تر از سن واقعی خود دارند. این یافته ها می تواند نگاه مراکز آموزشی و نظام سلامت را نسبت به اهمیت خلاقیت تغییر دهد.

فعالیت های خلاقانه چگونه بر جوان ماندن مغز اثر می گذارند؟

نتایج پژوهش نشان می دهد که خلاقیت فقط یک سرگرمی یا یک مهارت هنری نیست؛ بلکه می تواند ساختار و کارکرد مغز را تغییر دهد. فعالیت هایی مانند موسیقی، نقاشی، سفال، رقص و حتی بازی های استراتژیک، شبکه هایی را فعال می کنند که مسئول هماهنگی، توجه، حافظه و حل مسئله هستند. این شبکه ها معمولا با افزایش سن ضعیف تر می شوند، اما تحریک خلاقانه باعث می شود مغز انعطاف پذیری خود را حفظ کند و دیرتر دچار افت عملکرد شود.

در سال های گذشته مطالعات محدودی این موضوع را بررسی کرده بودند، اما پژوهش اخیر نخستین تحقیقی است که داده های مغزی افراد بسیاری از کشور های مختلف را تحلیل کرده است. همین گستردگی باعث می شود ارزش این یافته ها بیشتر باشد و بتوان به آن ها به عنوان شواهد قابل اتکا نگاه کرد.

یک مطالعه گسترده بین المللی با داده های بیش از ۱۴۰۰ بزرگسال

دانشمندان از ۱۳ کشور، از جمله تیم هایی در کالج ترينيتی دوبلين و دانشگاه SWPS لهستان، اطلاعات مغزی بیش از ۱۴۰۰ فرد را تحلیل کردند. آن ها از اسکن های EEG و MEG استفاده کردند تا فعالیت الکتریکی و مغناطیسی مغز را ارزیابی کنند؛ داده هایی که بسیار دقیق تر از آزمایش های شناختی معمولی هستند.

در این پژوهش افراد به سه گروه تقسیم شدند: کسانی که سابقه طولانی فعالیت خلاقانه داشتند، گروهی که هیچ تجربه خاصی نداشتند، و گروه مبتدی هایی که در مدت زمان کوتاه یک فعالیت جدید را آموختند. همین طراحی سه گانه به محققان اجازه داد مقایسه دقیقی انجام دهند و اثر یادگیری کوتاه مدت را نیز بررسی کنند.

نقش یادگیری کوتاه مدت؛ حتی چند هفته خلاقیت هم اثر دارد

بر خلاف تصور رایج، لازم نیست فرد یک هنرمند حرفه ای باشد تا مغز او جوان تر شود. پژوهش نشان داد افرادی که فقط چند هفته بازی استراتژیک StarCraft II را تمرین کرده بودند، تغییرات قابل توجهی در الگو های مغزی مربوط به جوانی نشان دادند.

این یافته بسیار مهم است، چون نشان می دهد مغز نسبت به فعالیت های جدید انعطاف پذیر و واکنش پذیر است. یادگیری حتی در سنین بالا می تواند محرکی قدرتمند باشد و مغز را مجبور کند مسیر های عصبی تازه ای بسازد.

چگونه خلاقیت از مغز محافظت می کند؟

پژوهشگران با استفاده از مدل های پیشرفته یادگیری ماشینی بررسی کردند که کدام بخش های مغز بیشتر تحت تاثیر خلاقیت قرار می گیرند. یافته ها نشان داد که فعالیت های خلاقانه می توانند شبکه های مرتبط با کنترل حرکتی، توجه پایدار، پردازش حسی، و حل چالش های پیچیده را تقویت کنند. این شبکه ها با افزایش سن آسیب پذیر می شوند، اما خلاقیت مانند تمرین ورزشی برای مغز عمل می کند و عملکرد آن ها را تثبیت می کند.

دانش امروز نیز این موضوع را تایید می کند: فعالیت هایی که نیازمند تصمیم گیری، هماهنگی چند گانه، تخیل و تمرکز هستند بهترین تاثیر را بر سلامت مغز دارند.

محدودیت ها و نکاتی که باید در نظر گرفته شود

هرچند مطالعه گسترده و قابل توجه است، دانشمندان به محدودیت های آن نیز اشاره کرده اند. بسیاری از شرکت کنندگان سالم بودند و مشکلات جدی شناختی نداشتند. همچنین بسیاری از افراد خلاق معمولا تحصیلات بهتر، تعامل اجتماعی فعال تر و دسترسی بیشتری به امکانات دارند؛ بنابراین ممکن است بخشی از اثر مشاهده شده مربوط به همین عوامل باشد، نه فقط خلاقیت.

پژوهشگران تأکید می کنند که اکنون لازم است مطالعات طولی انجام شود تا مشخص شود آیا مغز زیستی جوان تر واقعا به کاهش خطر زوال عقل و بهبود حافظه در طول زمان منجر می شود یا نه.

توصیه پزشکان برای افزایش سلامت مغز با کمک فعالیت های خلاقانه

متخصصان مغز و اعصاب می گویند فعالیت هایی مانند رقص، نقاشی، سفالگری، گلدوزی، موسیقی و حتی بازدید منظم از موزه ها می توانند از مغز سالمندان محافظت کنند. این فعالیت ها نه تنها مغز را فعال نگه می آورند، بلکه سطح اضطراب را کاهش می دهند، خواب را بهبود می بخشند و کیفیت زندگی را افزایش می دهند.

داده های علمی موجود به اندازه ای قوی هستند که بتوان از آن ها برای تدوین سیاست های سلامت عمومی استفاده کرد؛ به ویژه در زمینه برنامه های حمایتی برای سالمندان و آموزش های خلاقانه در مدارس.

نتیجه گیری

پژوهش جدید نشان می دهد خلاقیت ابزار قدرتمندی برای حفظ سلامت مغز است و می تواند روند پیری شناختی را کند کند. از موسیقی و هنر گرفته تا بازی های ویدیویی، هر فعالیتی که ذهن را به چالش بکشد، مغز را انعطاف پذیر و جوان نگه می دارد. اگرچه این یافته ها هنوز اولیه هستند، اما مسیر تازه ای برای طراحی برنامه های آموزشی، مراقبتی و درمانی باز می کنند.

به وضوح روشن است که خلاقیت دیگر فقط سرگرمی نیست؛ بلکه بخشی از مراقبت علمی از مغز محسوب می شود. توسعه تحقیقات در این زمینه می تواند رابطه میان خلاقیت، سلامت شناختی و آینده مغز انسان را بهتر روشن کرده و راه را برای مداخلات پیشگیرانه و درمانی هموار کند.

لینک خبر