برای ترمیم غضروف چی بخوریم؟

تغذیه مناسب نقش حیاتی در حفظ سلامت غضروف و حتی کمک به ترمیم آسیب های جزئی آن ایفا می کند. مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C کلاژن گلوکزامین کندرویتین ویتامین D اسیدهای چرب امگا ۳ و آنتی اکسیدان ها می تواند به تقویت و ترمیم غضروف کمک کند. در ادامه به بررسی دقیق تر این مواد مغذی و نقش آن ها در سلامت غضروف خواهیم پرداخت.

غضروف : بافت حیاتی مفاصل

غضروف یک بافت پیوندی انعطاف پذیر است که در بسیاری از نواحی بدن از جمله مفاصل گوش ها بینی و قفسه سینه یافت می شود. غضروف مفصلی نوعی غضروف تخصصی سطوح استخوانی مفاصل را می پوشاند و به عنوان یک ضربه گیر عمل می کند و حرکت روان و بدون درد مفاصل را تسهیل می بخشد. غضروف فاقد عروق خونی و عصب است و تغذیه آن از طریق انتشار مواد مغذی از مایع مفصلی صورت می گیرد. این ویژگی باعث می شود ترمیم غضروف آسیب دیده فرآیندی کند و پیچیده باشد.

علائم آسیب غضروف

آسیب غضروف می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله آسیب های ناگهانی (تروما) استفاده بیش از حد و فشار مکرر بر مفاصل افزایش سن بیماری های التهابی مفصلی (مانند آرتریت روماتوئید) و آرتروز (استئوآرتریت) باشد. علائم آسیب غضروف بسته به محل و شدت آسیب متفاوت است اما شایع ترین علائم عبارتند از :

• درد مفصل : درد ممکن است به صورت مبهم و آزاردهنده یا تیز و شدید باشد و معمولاً با حرکت مفصل تشدید می شود.
• تورم و التهاب مفصل : آسیب غضروف می تواند منجر به التهاب و تجمع مایع در مفصل شود که باعث تورم قرمزی و گرمی مفصل می شود.
• خشکی مفصل : خشکی مفصل به ویژه در صبح یا پس از دوره های طولانی بی حرکتی شایع است و با حرکت دادن مفصل بهبود می یابد.
• صدای مفصل (کریپتاسیون) : ممکن است هنگام حرکت مفصل صداهای ساییدگی تق تق یا خرد شدن شنیده شود که ناشی از سایش سطوح ناهموار غضروف است.
• محدودیت حرکت مفصل : آسیب غضروف پیشرفته می تواند منجر به کاهش دامنه حرکتی مفصل و دشواری در انجام فعالیت های روزمره شود.
• قفل شدن مفصل : در موارد شدید قطعات جدا شده غضروف می توانند در مفصل گیر کرده و باعث قفل شدن ناگهانی مفصل شوند.
• ضعف عضلات اطراف مفصل : درد و محدودیت حرکت ناشی از آسیب غضروف می تواند منجر به ضعف عضلات اطراف مفصل شود.

تشخیص آسیب غضروف

تشخیص آسیب غضروف معمولاً با ترکیبی از روش های زیر انجام می شود :

• معاینه فیزیکی : پزشک با بررسی مفصل آسیب دیده دامنه حرکتی تورم حساسیت و صداهای مفصل را ارزیابی می کند.
• تاریخچه پزشکی : پزشک در مورد علائم سابقه آسیب دیدگی بیماری های زمینه ای و داروهای مصرفی بیمار سوال می کند.
• تصویربرداری :
  • رادیوگرافی (عکسبرداری با اشعه ایکس) : رادیوگرافی به طور مستقیم غضروف را نشان نمی دهد اما می تواند تغییرات استخوانی مرتبط با آسیب غضروف مانند باریک شدن فضای مفصلی و استئوفیت ها (خارهای استخوانی) را مشخص کند.
  • تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) : MRI روش تصویربرداری بسیار دقیق تری برای ارزیابی غضروف است و می تواند آسیب های اولیه غضروف پارگی ها و سایر ناهنجاری های بافت نرم را نشان دهد.
  • آرتروسکوپی : آرتروسکوپی یک روش جراحی کم تهاجمی است که در آن یک دوربین کوچک (آرتروسکوپ) از طریق یک برش کوچک وارد مفصل می شود. آرتروسکوپی امکان مشاهده مستقیم غضروف و سایر ساختارهای مفصل را فراهم می کند و در صورت لزوم می توان اقدامات درمانی همزمان را انجام داد.

درمان آسیب غضروف

درمان آسیب غضروف بستگی به شدت آسیب محل آن و علائم بیمار دارد. اهداف اصلی درمان شامل کاهش درد و التهاب بهبود عملکرد مفصل و جلوگیری از پیشرفت آسیب است. روش های درمانی مختلفی برای آسیب غضروف وجود دارد که شامل موارد زیر است :

• درمان های غیر جراحی :
  • داروهای ضد درد و ضد التهاب : داروهای ضد درد بدون نسخه مانند استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می توانند به تسکین درد و کاهش التهاب کمک کنند. در موارد درد شدیدتر پزشک ممکن است داروهای ضد درد قوی تر یا داروهای کورتیکواستروئیدی (به صورت خوراکی یا تزریقی) تجویز کند.
  • فیزیوتراپی و توانبخشی : فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان آسیب غضروف دارد. تمرینات تقویتی کششی و تعادلی می توانند به بهبود قدرت عضلات اطراف مفصل افزایش دامنه حرکتی و کاهش فشار بر مفصل کمک کنند. فیزیوتراپیست همچنین می تواند از روش های درمانی مانند اولتراسوند تحریک الکتریکی و لیزر درمانی برای کاهش درد و التهاب استفاده کند.
  • تزریق کورتیکواستروئید : تزریق کورتیکواستروئید به داخل مفصل می تواند به طور موقت درد و التهاب را کاهش دهد. با این حال تزریق مکرر کورتیکواستروئید توصیه نمی شود زیرا می تواند عوارض جانبی داشته باشد.
  • تزریق اسید هیالورونیک (ویسکوساپلیمنتیشن) : اسید هیالورونیک یک ماده طبیعی است که در مایع مفصلی وجود دارد و به عنوان روان کننده و ضربه گیر عمل می کند. تزریق اسید هیالورونیک به داخل مفصل می تواند به بهبود روانکاری مفصل و کاهش درد در برخی از بیماران مبتلا به آرتروز کمک کند.
  • بریس و ارتز : استفاده از بریس یا ارتز می تواند به حمایت از مفصل آسیب دیده کاهش فشار بر غضروف و تسکین درد کمک کند.
  • کاهش وزن : در صورت اضافه وزن یا چاقی کاهش وزن می تواند فشار بر مفاصل تحمل کننده وزن مانند زانو و لگن را کاهش داده و به بهبود علائم کمک کند.
• درمان های جراحی : در مواردی که درمان های غیر جراحی موثر نباشند یا آسیب غضروف شدید باشد ممکن است جراحی توصیه شود. روش های جراحی مختلفی برای ترمیم غضروف وجود دارد که شامل موارد زیر است :
  • آرتروسکوپی و دبریدمان : در آرتروسکوپی دبریدمان جراح با استفاده از آرتروسکوپ غضروف آسیب دیده و بافت های ملتهب را از مفصل خارج می کند. این روش می تواند به تسکین درد و بهبود علائم در برخی از بیماران کمک کند اما ترمیم غضروف را به طور کامل انجام نمی دهد.
  • میکروفرکچر : در روش میکروفرکچر جراح سوراخ های کوچکی در استخوان زیر غضروف آسیب دیده ایجاد می کند. این کار باعث تحریک مغز استخوان و آزاد شدن سلول های بنیادی می شود که می توانند به تشکیل غضروف جدید کمک کنند. با این حال غضروف جدیدی که در اثر میکروفرکچر تشکیل می شود معمولاً از نوع غضروف فیبری است که کیفیت آن از غضروف اصلی مفصلی پایین تر است.
  • پیوند غضروف (اتوگرافت و آلوگرافت) : پیوند غضروف شامل جایگزینی غضروف آسیب دیده با غضروف سالم است. در اتوگرافت غضروف از قسمت دیگری از بدن خود بیمار (مانند غضروف غیر تحمل کننده وزن زانو) برداشته می شود و به محل آسیب پیوند زده می شود. در آلوگرافت غضروف از یک اهداکننده (جسد) تهیه می شود. پیوند غضروف می تواند نتایج خوبی در ترمیم آسیب های موضعی غضروف در افراد جوان و فعال داشته باشد.
  • کشت کندروسیت (ACI) : کشت کندروسیت یک روش پیچیده تر برای ترمیم غضروف است که در آن سلول های غضروفی (کندروسیت ها) از بیمار برداشته شده و در آزمایشگاه کشت داده می شوند تا تعداد آن ها افزایش یابد. سپس این سلول های تکثیر شده به محل آسیب غضروف پیوند زده می شوند. ACI می تواند نتایج خوبی در ترمیم آسیب های بزرگ تر غضروف داشته باشد.
  • جراحی تعویض مفصل : در موارد آرتروز پیشرفته که آسیب غضروف بسیار شدید است و سایر روش های درمانی موثر نیستند ممکن است جراحی تعویض مفصل توصیه شود. در این جراحی مفصل آسیب دیده با یک مفصل مصنوعی جایگزین می شود.

نقش تغذیه در سلامت و ترمیم غضروف

تغذیه مناسب نقش مهمی در حفظ سلامت غضروف و حمایت از فرآیندهای ترمیم آن دارد. مصرف مواد مغذی خاص می تواند به تقویت ساختار غضروف کاهش التهاب و تسریع بازسازی بافت غضروفی کمک کند. در ادامه به بررسی مواد غذایی کلیدی که برای سلامت غضروف مفید هستند می پردازیم :

ویتامین C

ویتامین C یک آنتی اکسیدان قوی است که نقش حیاتی در سنتز کلاژن دارد. کلاژن پروتئین اصلی سازنده غضروف است و به غضروف استحکام و انعطاف پذیری می بخشد. کمبود ویتامین C می تواند منجر به ضعف غضروف و افزایش خطر آسیب دیدگی شود.

منابع غذایی ویتامین C :

• مرکبات : پرتقال لیمو گریپ فروت نارنگی
• توت ها : توت فرنگی تمشک بلوبری شاه توت
• فلفل دلمه ای : به خصوص فلفل دلمه ای قرمز و سبز
• کیوی
• بروکلی
• گوجه فرنگی
• سبزیجات برگ سبز تیره : اسفناج کلم پیچ

کلاژن

کلاژن فراوان ترین پروتئین در بدن انسان است و بخش اصلی ساختار غضروف پوست استخوان ها تاندون ها و رباط ها را تشکیل می دهد. مصرف کلاژن از طریق مواد غذایی یا مکمل ها می تواند به تامین مواد اولیه برای ساخت و ترمیم غضروف کمک کند. انواع مختلفی از کلاژن وجود دارد اما کلاژن نوع II به طور خاص در غضروف مفصلی یافت می شود و برای سلامت مفاصل اهمیت ویژه ای دارد.

منابع غذایی کلاژن :

• آب قلم : آب قلم که از جوشاندن استخوان ها و بافت های پیوندی حیوانات (مانند گاو مرغ یا ماهی) تهیه می شود منبع غنی کلاژن است.
• پوست مرغ و ماهی : پوست مرغ و ماهی حاوی کلاژن است.
• ژلاتین : ژلاتین شکل پخته شده کلاژن است و در پاستیل ها ژله ها و برخی از دسرها یافت می شود.
• مکمل های کلاژن : مکمل های کلاژن به صورت پودر کپسول یا مایع در دسترس هستند و می توانند به افزایش دریافت کلاژن کمک کنند.

گلوکزامین و کندرویتین

گلوکزامین و کندرویتین ترکیبات طبیعی هستند که در غضروف یافت می شوند و به حفظ سلامت و ترمیم غضروف کمک می کنند. گلوکزامین پیش ساز گلیکوزآمینوگلیکان ها است که اجزای اصلی سازنده غضروف هستند. کندرویتین سولفات نیز به جذب آب به غضروف کمک می کند و خاصیت ارتجاعی و ضربه گیری آن را افزایش می دهد. مطالعات نشان داده اند که مصرف گلوکزامین و کندرویتین ممکن است به کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل در افراد مبتلا به آرتروز کمک کند.

منابع غذایی گلوکزامین و کندرویتین :

• صدف ها و سخت پوستان : پوست صدف ها و سخت پوستان مانند میگو خرچنگ و صدف خوراکی حاوی گلوکزامین و کندرویتین است. با این حال مصرف مستقیم پوست این جانوران معمول نیست و مکمل های گلوکزامین و کندرویتین معمولاً از این منابع تهیه می شوند.
• مکمل های گلوکزامین و کندرویتین : مکمل های گلوکزامین و کندرویتین به صورت جداگانه یا ترکیبی در دسترس هستند.

ویتامین D

ویتامین D نقش مهمی در سلامت استخوان ها و مفاصل دارد. کمبود ویتامین D با افزایش خطر ابتلا به آرتروز و پیشرفت آن مرتبط است. ویتامین D به جذب کلسیم کمک می کند که برای استحکام استخوان ها ضروری است و همچنین در عملکرد سیستم ایمنی و کاهش التهاب نقش دارد.

منابع غذایی ویتامین D :

• نور خورشید : بدن انسان می تواند ویتامین D را در پاسخ به قرار گرفتن در معرض نور خورشید تولید کند.
• ماهی های چرب : ماهی های چرب مانند سالمون ماهی تن ساردین و شاه ماهی منابع خوبی از ویتامین D هستند.
• زرده تخم مرغ
• شیر و محصولات لبنی غنی شده : برخی از محصولات لبنی با ویتامین D غنی شده اند.
• غلات صبحانه غنی شده : برخی از غلات صبحانه با ویتامین D غنی شده اند.
• مکمل های ویتامین D : مکمل های ویتامین D به صورت قرص کپسول یا قطره در دسترس هستند.

اسیدهای چرب امگا ۳

اسیدهای چرب امگا ۳ چربی های غیراشباع چندگانه ای هستند که خواص ضد التهابی قوی دارند. التهاب نقش مهمی در تخریب غضروف در آرتروز و سایر بیماری های مفصلی دارد. مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ می تواند به کاهش التهاب مفاصل تسکین درد و بهبود عملکرد مفاصل کمک کند.

منابع غذایی اسیدهای چرب امگا ۳ :

• ماهی های چرب : ماهی های چرب مانند سالمون ماهی تن ساردین شاه ماهی و قزل آلا منابع عالی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند.
• روغن ماهی : روغن ماهی به صورت مکمل در دسترس است و منبع غنی اسیدهای چرب امگا ۳ است.
• دانه های کتان و روغن کتان : دانه های کتان و روغن کتان حاوی آلفا-لینولنیک اسید (ALA) هستند که نوعی اسید چرب امگا ۳ است و در بدن به اسیدهای چرب امگا ۳ فعال تر (EPA و DHA) تبدیل می شود.
• دانه چیا
• گردو

آنتی اکسیدان ها

آنتی اکسیدان ها ترکیباتی هستند که از سلول ها در برابر آسیب ناشی از رادیکال های آزاد محافظت می کنند. رادیکال های آزاد مولکول های ناپایداری هستند که می توانند به سلول ها و بافت ها از جمله غضروف آسیب برسانند. مصرف مواد غذایی غنی از آنتی اکسیدان ها می تواند به کاهش آسیب اکسیداتیو و محافظت از غضروف کمک کند.

منابع غذایی آنتی اکسیدان ها :

• میوه ها و سبزیجات رنگارنگ : میوه ها و سبزیجات به خصوص انواع رنگارنگ مانند توت ها گیلاس انگور قرمز پرتقال فلفل دلمه ای بروکلی و اسفناج منابع غنی آنتی اکسیدان ها هستند.
• چای سبز : چای سبز حاوی آنتی اکسیدان های قوی به نام کاتچین است.
• شکلات تلخ : شکلات تلخ با درصد کاکائوی بالا حاوی آنتی اکسیدان های فلاونوئید است.
• ادویه ها و گیاهان معطر : زردچوبه زنجبیل دارچین رزماری و آویشن حاوی آنتی اکسیدان های قوی هستند.

برنامه غذایی برای سلامت غضروف

برای حمایت از سلامت غضروف و کمک به ترمیم آن توصیه می شود یک برنامه غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی کلیدی ذکر شده در بالا داشته باشید. در اینجا چند راهکار عملی برای طراحی یک برنامه غذایی مناسب ارائه شده است :

• مصرف کافی میوه ها و سبزیجات : روزانه حداقل ۵ واحد میوه و سبزیجات رنگارنگ مصرف کنید تا ویتامین C آنتی اکسیدان ها و سایر مواد مغذی ضروری را دریافت کنید.
• گنجاندن منابع کلاژن در رژیم غذایی : آب قلم را به طور منظم مصرف کنید. از پوست مرغ و ماهی در غذاهای خود استفاده کنید یا مکمل های کلاژن را در نظر بگیرید.
• مصرف ماهی های چرب : حداقل دو بار در هفته ماهی های چرب مانند سالمون ماهی تن یا ساردین مصرف کنید تا اسیدهای چرب امگا ۳ و ویتامین D مورد نیاز بدن تامین شود.
• استفاده از روغن زیتون : روغن زیتون به عنوان یک چربی سالم و ضد التهاب در پخت و پز و سالادها استفاده کنید.
• کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده و التهاب زا : مصرف غذاهای فرآوری شده غذاهای سرخ شده نوشیدنی های شیرین و چربی های اشباع شده را محدود کنید زیرا این غذاها می توانند باعث افزایش التهاب در بدن شوند.
• حفظ وزن سالم : اگر اضافه وزن دارید تلاش برای کاهش وزن می تواند فشار بر مفاصل را کاهش داده و به سلامت غضروف کمک کند.
• مصرف مکمل های غذایی (با مشورت پزشک) : در صورت نیاز و با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه می توانید از مکمل های ویتامین C کلاژن گلوکزامین کندرویتین ویتامین D و اسیدهای چرب امگا ۳ استفاده کنید.

راهکارهای خانگی برای حمایت از سلامت غضروف

علاوه بر تغذیه مناسب راهکارهای خانگی دیگری نیز وجود دارند که می توانند به حمایت از سلامت غضروف و کاهش علائم آسیب غضروف کمک کنند :

• ورزش منظم و مناسب : ورزش های کم ضربه مانند پیاده روی شنا دوچرخه سواری و تای چی می توانند به تقویت عضلات اطراف مفاصل بهبود گردش خون و کاهش فشار بر غضروف کمک کنند. از انجام ورزش های پر ضربه که فشار زیادی به مفاصل وارد می کنند خودداری کنید.
• گرم و سرد کردن موضعی : استفاده از کمپرس گرم یا سرد می تواند به تسکین درد و التهاب مفصل کمک کند. کمپرس گرم برای کاهش خشکی مفصل و کمپرس سرد برای کاهش درد و تورم حاد موثر است.
• استراحت کافی : به مفاصل آسیب دیده استراحت کافی بدهید و از فعالیت هایی که باعث تشدید درد می شوند اجتناب کنید.
• ماساژ درمانی : ماساژ ملایم عضلات اطراف مفصل می تواند به کاهش تنش عضلانی بهبود گردش خون و تسکین درد کمک کند.
• طب سوزنی : برخی از مطالعات نشان داده اند که طب سوزنی می تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل در افراد مبتلا به آرتروز کمک کند.

پیشگیری از آسیب غضروف

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. با رعایت نکات زیر می توانید خطر آسیب غضروف را کاهش دهید :

• حفظ وزن سالم : حفظ وزن مناسب فشار بر مفاصل را کاهش می دهد و خطر آسیب غضروف را کم می کند.
• ورزش منظم و مناسب : ورزش منظم به تقویت عضلات اطراف مفاصل حفظ انعطاف پذیری مفاصل و بهبود سلامت کلی مفاصل کمک می کند.
• اجتناب از آسیب های ورزشی : هنگام ورزش از تکنیک های صحیح استفاده کنید از گرم کردن و سرد کردن قبل و بعد از ورزش غافل نشوید و از تجهیزات محافظتی مناسب استفاده کنید.
• پرهیز از حرکات تکراری و فشار زیاد بر مفاصل : از انجام حرکات تکراری و فعالیت هایی که فشار زیادی به مفاصل وارد می کنند به مدت طولانی خودداری کنید.
• تغذیه مناسب : یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی ضروری برای سلامت غضروف داشته باشید.
• مدیریت بیماری های زمینه ای : در صورت ابتلا به بیماری های التهابی مفصلی مانند آرتریت روماتوئید یا بیماری های متابولیک مانند دیابت آن ها را به خوبی مدیریت کنید تا از آسیب غضروف جلوگیری شود.

نتیجه گیری

حفظ سلامت غضروف برای عملکرد صحیح مفاصل و جلوگیری از مشکلات حرکتی ضروری است. تغذیه نقش کلیدی در این میان ایفا می کند. با مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C کلاژن گلوکزامین کندرویتین ویتامین D اسیدهای چرب امگا ۳ و آنتی اکسیدان ها می توانید به تقویت و ترمیم غضروف کمک کنید. در کنار تغذیه مناسب رعایت راهکارهای خانگی ورزش منظم و پیشگیری از آسیب های احتمالی نیز در حفظ سلامت غضروف موثر هستند.

پرسش های متداول

۱. آیا مصرف مکمل های گلوکزامین و کندرویتین برای ترمیم غضروف موثر است؟

مطالعات در مورد اثربخشی مکمل های گلوکزامین و کندرویتین نتایج متفاوتی داشته اند. برخی از مطالعات نشان داده اند که این مکمل ها می توانند به کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل در افراد مبتلا به آرتروز کمک کنند در حالی که برخی دیگر اثربخشی قابل توجهی نشان نداده اند. به طور کلی به نظر می رسد که گلوکزامین و کندرویتین ممکن است برای برخی از افراد مفید باشند اما اثربخشی آن ها برای همه تضمین شده نیست. قبل از مصرف این مکمل ها بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

۲. آیا آب قلم واقعاً به ترمیم غضروف کمک می کند؟

آب قلم منبع غنی کلاژن است که پروتئین اصلی سازنده غضروف است. مصرف آب قلم می تواند به تامین مواد اولیه برای ساخت و ترمیم غضروف کمک کند. با این حال تحقیقات علمی مستقیمی در مورد اثربخشی آب قلم در ترمیم غضروف انجام نشده است. با این وجود آب قلم یک ماده غذایی مغذی و سالم است که می تواند به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متعادل برای حمایت از سلامت مفاصل مصرف شود.

۳. چه مدت طول می کشد تا غضروف آسیب دیده ترمیم شود؟

ترمیم غضروف آسیب دیده فرآیندی کند و پیچیده است. غضروف فاقد عروق خونی است و تغذیه آن از طریق انتشار مواد مغذی از مایع مفصلی صورت می گیرد. به همین دلیل ترمیم غضروف به زمان و صبر نیاز دارد. میزان ترمیم غضروف بستگی به شدت آسیب محل آسیب و توانایی بدن فرد برای ترمیم دارد. در برخی موارد آسیب های جزئی غضروف ممکن است با تغذیه مناسب و مراقبت های خانگی در طی چند ماه بهبود یابند اما آسیب های شدیدتر ممکن است به درمان های طولانی مدت و حتی جراحی نیاز داشته باشند.

توصیه مهم :

اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد و نباید به عنوان جایگزینی برای مشاوره پزشکی تخصصی تلقی شود. در صورت داشتن هرگونه مشکل یا نگرانی در مورد سلامت غضروف و مفاصل خود توصیه می شود حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب برای شما تعیین شود. پزشک می تواند با بررسی وضعیت شما و در نظر گرفتن شرایط خاصتان بهترین راهکارهای درمانی و تغذیه ای را به شما توصیه کند.

 

منبع: شرکت نیکان فارمد مهر